پروژه توسعه روستايي و كارآفريني روستايي در آمريكا
مقدمه
آمريكا همچنان از نظر سطح فعاليتهاي كارآفريني در جهان پيشتاز است. اين كشور در ميان 37 كشوري كه در پروژه ديدباني جهاني كارآفريني در سال 2002 بررسي شده‌اند، رتبه يازدهم را از نظر سطح فعاليت كارآفريني به خود اختصاص داده است. در سال 2002 نسبت به سال 1998 سطح فعاليت كارآفريني در آمريكا 50 درصد افزايش داشته است. سطح فعاليتهاي كارآفريني با درصد جمعيت در مناطق مختلف نسبت مستقيم دارد. در آمريكا جمعيت روستاها نسبت به شهرها كمتر است و به همين خاطر كارآفريني در آمريكا عمدتاً پديده‌اي شهري است و تاثير آن در رشد اقتصادي شهرها به‌مراتب بيش از روستاهاست (1).
علاوه بر اين فعاليتهاي كارآفريني در آمريكا تا حد زيادي متكي بر سرمايه‌گذاريهاي مخاطره‌پذير است. اين كشور 69 درصد كل سرمايه‌گذاريهاي مخاطره‌پذير را در بين كشورهاي مورد مطالعه در پروژه ديدباني جهاني كارآفريني به خود اختصاص داده است (1).
برنامه‌ها و طرحهاي متعددي براي توسعه كارآفريني در روستاهاي آمريكا به اجرا درآمده است. در حال حاضر هزاران شركت رقابت‌پذير در سطح روستاها فعاليت مي‌كنند و شبكه‌اي از كارآفرينان روستايي در آمريكا وجود دارد. توسعه كارآفريني بهترين رويكرد براي رشد اقتصادي روستاها نيست، اما يكي از كم‌هزينه‌ترين سياستها در اين زمينه است. وجود فقر در نواحي روستايي و عدم دسترسي به امكانات و منابع، نبود كاركنان ماهر و آموزش‌ديده و زيرساخت ارتباطي ضعيفـ، توسعه كارآفريني را در روستاها با مشكلات زيادي مواجه ساخته است.
توسعه اقتصادي در نواحي روستايي آمريكا
توزيع ثروت در روستاهاي آمريكا نابرابر است. در حالي كه برخي از روستاها در رفاه كامل به‌سر مي برند، برخي ديگر با فقر روبرو هستند. به‌طور كلي فقر در مناطق روستايي بيش از شهرهاست و اين در حالي است كه مسئله فقر در روستاها كمتر مورد توجه سياستگذاران و تصميم‌گيران اين كشور است. در مجموع مناطق روستايي آمريكا با بحران اقتصادي مواجهند و روند جهاني‌شدن اقتصاد نيز بر اين بحران افزوده است.
نقش بخش كشاورزي، معدن و جنگلداري، به عنوان بنيان اقتصاد روستايي در حال كاهش است و اين امر تاثير زيادي بر كسب‌وكارهاي كوچك محلي داشته است. يافته‌هاي ديويدسون نشان مي‌دهد كه تعداد شركتهاي تاسيس‌شده در مناطق روستايي ايالت آيووا، در فاصله سالهاي1976 تا 1986، 33 درصد كاهش يافته است. اين شركتها در زمينه عرضه كالاهاي عمومي، خدمات ساختماني، خرده‌فروشي و مواد سوختني فعاليت مي‌كنند(2).
پديده مهاجرت از روستا به شهر همچنان ادامه دارد. تعدادي از روستاهايي كه نزديك شهرهاي بزرگ قرار دارند، نيز رشد كرده و تبديل به شهر شده‌اند. بدين ترتيب جمعيت روستانشينان روز به روز كاهش مي‌يابد و با كاهش جمعيت، از ميزان تقاضا براي كالاها و خدمات نيز كاسته مي‌شود. اين امر ركود اقتصادي را در روستاها به دنبال دارد.
- چالشهاي توسعه اقتصادي در روستاها
شركتها و كسب‌وكارهاي كوچك در روستاهاي آمريكا با چند چالش عمده مواجهند (2):
الف. عدم دسترسي به سرمايه و امكانات
روستاييان امكانات و منابع مالي محدودي براي سرمايه‌گذاري در اختيار دارند. جذب سرمايه‌هاي دولتي در روستاها بسيار دشوار است. تعداد موسسات وام‌دهنده در روستاها بسيار اندك است. امكان جذب سرمايه‌هاي مخاطره‌پذير در بسياري از مناطق روستايي وجود ندارد يا در سطح بسيار پاييني است. علاوه بر اين فاصله زياد ميان برخي از مناطق روستايي با شهرهاي مجاور، دسترسي روستاييان را به منابع ثروت و سرمايه دشوار كرده است. همچنين روستاييان دسترسي كمتري به اطلاعات و منابع دانشي دارند.
ب. مشكل در عرضه كالاها و خدمات
بازارهاي محلي و منطقه‌اي معمولاً محدود و كوچك هستند و كسب‌وكارهاي روستايي ناچارند به دنبال بازارهايي در خارج از نواحي روستايي و مناطق اطراف خود باشند. نبود سيستم‌هاي ارتباطي مناسب و همچنين مشكلات حمل و نقل در برخي از روستاها, دسترسي به اين بازارها را براي روستاييان دشوار كرده است.
ج. تاكيد بر يك صنعت يا كسب و كار خاص
چالش مهم ديگر در روستاهاي آمريكا، تاكيد بيش از حد بر يك يا چند نوع كسب‌وكار يا صنعت خاص در هر منطقه است. اين مسئله باعث كاهش تنوع اقتصادي در جوامع روستايي شده و مانع شكوفايي و به ثمر نشستن ابتكارات و نوآوري‌ها مي‌شود.
د. امكان ريسك كمتر در روستاها نسبت به شهرها
اغلب جوامع روستايي “جثه بحراني اقتصادي” كوچكتري در مقايسه با مناطق شهري دارند. راه‌اندازي و اداره كسب‌وكار، آن هم در شرايط دشوار رقابت، با مخاطره زيادي همراه است. صاحبان كسب‌وكار در روستاها، به دليل محدوديت امكانات و منابع خود, مجاز به ريسك يا اشتباه زياد نيستند. هر اشتباه كوچكي مي‌تواند منجر به لطمات جبران‌ناپذيري براي كسب‌وكارهاي روستايي شود. در عوض در جوامع شهري، شركتها به دليل وجود امكانات وسيع‌تر، مي‌توانند اشتباهات بيشتري مرتكب شده و باز هم به موفقيت دست يابند.
هـ . كمبود سازمانهاي حمايت كننده.
تعداد مراكز دولتي، خصوصي و غيرانتفاعي در روستاها به‌مراتب كمتر است. اين امر مشكل عمده اي بر سر راه توسعه كسب‌وكارهاي روستايي است. علاوه بر اين تعداد مراكز حمايت‌كننده از كارآفرينان در روستاها كمتر است.
- سياستها و استراتژي‌هاي توسعه اقتصادي در روستاها
دست‌اندركاران توسعه اقتصادي در رويارويي با چالشهاي موجود در روستاهاي اين كشور، چند سياست عمده را برگزيده‌اند:
الف. توجه به بخشهاي غيركشاورزي
كشاورزي و جنگلداري بخش اصلي اقتصاد روستايي را تشكيل مي‌دهند. اما كشاورزي متكي بر منابع طبيعي بوده و لذا محدوديت منابع طبيعي در برخي از روستاها، باعث ركود اقتصادي شده
پروژه توسعه روستايي و كارآفريني روستايي در آمريكا