تحقیق نفت و اوپک
رژيم حقوقي قراردادهاي منعقده ميان دولت و شركت‌هاي خارجي راجع به منابع طبيعي نفت
علل مستقيم و غيرمستقيم اتحاد
اوپك تشكيل شد تا منافع كشورهاي صادر كننده نفت را در مقابل كمپاني ها كه قميت ها را كنترل مي كردند و آنها را چندين بار تنزل داده بودند حفظ كنند.
اوپك در 1960 بوجود آمد، گر چه فكر اتحاد در چارچوب چنين سازماني يك شبه خلق نشده بود چنين فكري ذهن كارشناسان و سياستمداران كشورهاي صادر كننده نفت را سال ها قبل از آن بخود مشغول داشته بود. ما كوشش خواهيم كرد تا شرايط و وقايع قبل از تشكيل اوپك، كه راه را براي ايجاد آن همواركرد بيان كرديم. سپس عوامل مستقيم و غيرمستقمي را كه به تاسيس اين سازمان انجاميد، مورد بحث قرار دهيم. فكر ايجاد سازماي براي كشورهاي عربي صادر كننده نفت درذهن موسسين اتحاديه عرب از سال 1945 وجود داشته است. اما مسئولان امر در آن زمان باين حقيقت واقف بودند كه تاثير هر گونه تشكيلاتي از اين نوع، مادام كه ايران و ونزوئلا دو كشور بزرگ توليد كننده نفت را در بر نگيرد، محدود خواهد بود. در 1949 يك واقعه مهم درقسمت ديگري از جهان، بنام ونزوئلا اتفاق افتاد. بدين معني كه در آن كشوريك مطالعه اقتصادي مربوط به نفت ونزوئلا كه توسط معاون يكي از بانكهاي مهم تهيه شده بود منتشر شد. دراين مطالعه نويسنده توجه همگان را به مزايا و امتيازات نفت خاور ميانه در مقام مقايسه و رقابت با نفت ونزوئلا جلب نموده و سه اقدام را به شرح ذيل پيشنهاد كرد:
الف) پائين آوردن قيمت نفت ونزوئلا با تغيير جهت سياست دولت
ب) از ميان برداشتن اصل شركت در سود را كه سال قبل معرفي شده بود و
ج) متوقف كردن اعطاي مزاياي بيشتر اجتماعي و اقتصادي به كارگران ونزوئلاتي.
اين مطالعه ضربه سنگيني بر افكار عمومي ونزوئلائي ها داشت و منجر به آن شد كه دولت اصل ايجاد هم آهنگي سياست نفتي اش را با سياست دولت هاي خاورميانه اي توليد كننده نفت ارزان مورد بررسي قرار دهد، تا از بهره برداري كمپاني هاي نفتي از نفت خاورميانه بمنظور مقابله با قوانين مالياتي ونزوئلا جلوگيري نمايد. در سپتامبر 1949 دولت ونزوئلا يك هيئت نمايندگي سه نفري را براي يك ديدار رسمي از عربستان سعودي، ايران، مصر، عراق ، كويت و سوريه اعزام داشت، تا امتيازات ايجاد سياست هاي نفتي هم آهنگ را باين كشورها گوشزد نموده وآنها را از سودي كه ميتوانند با اتخاذ اصل شركت در سود بدست آورند كاملاً آگاه سازد.
اين اولين فرصتي بود كه در آن يكنواخت كردن كوششها در ميان كشورهاي صادركننده نفت با ديد هم آهنگ كردن موقعيت هايشان و حل مسائل مشتركشان مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
اولين دبير كل اوپك، فوآد روحاني، در بيان اقدام ونزوئلا مي گويد كه ونزوئلا تصميم گرفت تا به كشورهاي صادركننده نفت درخاور ميانه نزديك شود تا در منطقه اي كه بسرعت براهميتش افزوده مي شد بجاي رقبا، متحديني بدست آورد.
در 1953 واقعه مهم ديگري به سوي تركيب و هم آهنگي سياست هاي نفتي بوقوع پيوست. در 29 ژوئن آن سال بين عراق و عربستان سعودي موافقت نامه اي به امضاء رسيد كه بر طبق آن طرفين اطلاعات نفتي خود را مبادله نموده و جلسات مشورتي مكرر و منظمي را درباره سياست هاي نفتي بر پا مي داشتند.
پس از آن يك دوره ركود و بدون فعاليت پيش آمد تا آنكه در 1957 مجمع اقتصادي اتحاد عرب قطعنامه اي را تصويب كرد كه بموجب آن دعوت به يك كنگره نفتي شده بود تا در فوريه 1958 در قاهره تشكيل شود. اولين كنگره نفت عربي در پايتخت مصردر آوريل 1959، بجاي تاريخي كه كارشناسان عرب تعيين كرده بودند تشكيل شد. در اين كنگره يك هيئت نمايندگي 19 نفري ونزوئلائي و يك هيئت نمايندگي چهار نفري ايرناي حضور بهم رسانيدند. تصميمات مهمي دراين اولين كنگره اتخاذ گرديد كه تصميم مشترك و جبهه واحد هيئت هاي نمايندگي كشورهاي توليدكننده نفت در مورد تقاضاهايشان، از جمله اصلاح اصل شركت در سود 50-50 به نفع كشورهاي ميزبان را منعكس مي كرد. قطعنامه نظر هيئت هاي نمايندگي را دائر بر آنكه هيچ تغييري در زيربناي قيمت ها نبايد بدون مشورت با كشورهاي توليدكننده بعمل آيد، منعكس كرد. هم چنين بر طبق قطعنامه خواسته شده دولت هاي شركت كننده در كنگره ايجاد يك مجمع مشورتي عمومي را مورد مطالعه قرار دهند تا كار تبادل نظر آنها را در مورد مسائل عمومي شان و از آن جمله حفظ و حراست منابع نفتي، توليد، صدور و ديگر موضوعات تسهيل كند.
آنچه در خارج از كنگره اتاق افتاد بمراتب از وقايع داخل كنگره مهم تر بود. در فواصل بين جلسات ملاقات ها و مباحثات فراواني بين آقايان رهبران نفتي بزرگ ترين كشورهاي صادر كننده نفت تشكيل مي شد و اين ملاقات ها منتج به ايجاد «يك تعهد اخلاقي» بين سران هيئت هاي نمايندگي و از جمله ونزوئلا و ايران گرديد. نتايچ مطالعات و اصول مذاكرات قاهره كه در اين تعهد اخلاقي گنجانده شدند، زيربناي تاسيس اوپك را بوجود آوردند. قدم مهم ديگر در راه بوجود آمدن اوپك، تهيه پيش نويس موافقت نامه عرب مصوب مارس 1960 يعني شش ماه قبل از تشكيل سازمان، بوسيله يك كميته فرعي انجمن اقتصادي اتحاديه عرب بود. ماده سوم اني موافقت نامه باين مي دارد كه كشورهاي توليد كننده نفت عربي سياست هاي نفتي شان را در ميان خود
فهرست مطالب
عنوان صفحه
قسمت اول : تشكيل اوپك و تركيب آن
بخش 1- كشورهاي صادر كننده نفت به هم مي پيوندند
علل مستقيم و غيرمستقيم اتحاد………………. 1
فهم روزافزون مسائل نفتي…………………… 4
فعاليتهاي داخل اتحاديه عرب………………… 4
وقايع نفتي در اوايل دهه 50………………… 5
فعاليت هاي ونزوئلا………………………… 6
اهداف اوپك………………………………. 9
يك دنياي بدون اوپك……………………….. 14
بخش 2- زيربناي اوپك
زيربناي داخلي اوپك……………………….. 17
كنفرانس…………………………………. 17
هيئت رئيسه………………………………. 19
دبيرخانه………………………………… 21
عضويت در اوپك……………………………. 25
اعضاء اوپك………………………………. 29
ابوظبي………………………………….. 30
الجزاير…………………………………. 34
ايران…………………………………… 37
عراق……………………………………. 38
كويت……………………………………. 39
ليبي……………………………………. 40
قطر…………………………………….. 42
عربستان…………………………………. 42
ونزوئلا………………………………….. 43
نيجريه………………………………….. 45
قسمت دوم- سياست و روش اوپك
بخش 1- اوپك و قيمتهاي نفت
تثبيت قيمتهاي نفت………………………… 45
مطالعه و بررسي قيمتها و درآمدهاي نفتي………. 47
بازگشت قيمتها……………………………. 47
تقاضا براي يك سيستم توليد نسبي…………….. 48
محدود تخفيف براي كمپاني هاي مستقل………….. 50
افزايش بهاي نفت …………………………. 52
تكامل سيستم قيمت…………………………. 63
بخش 2- نقش اوپك در بهبود ساير شرايط
بهره مالكانه ……………………………. 72
حذف هزينه هاي بازاريابي…………………… 78
بالا بردن سطح ماليات بردرآمد……………….. 79
مسائل پولي………………………………. 81
سقوط ارزش دلار آمريكا……………………… 82
حفظ ثروت نفت…………………………….. 84
بخش 3- اوپك و مسئله سهيم شدن
قدمهاي نخستين به سوي سهيم شدن……………… 86
قرارداد شركت…………………………….. 92
مزاياي سهيم شدن………………………….. 96
نتيجه ………………………………….. 101
تحقیق نفت و اوپک