تحقیق بررسي مزيت نسبي در توليد و صادرات فرش دستبافت ایران
چكيده :
نقش و اهميت موضوع مزيت نسبي در طراحي سياست هاي تجاري كشورها و گزينش روندهاي مناسب توليد و صادرات كالا ، امري انكارناپذير است ؛ بطوريكه در حال حاضر بخش عمده اي از مباحثات و مذاكرات بين المللي در زمينة تجارت ، به ارائه راهكارهايي جهت رفع نواقص بازارها و هدايت بازارها به سمت وسوي بهره‌مندي از مزيت نسبي اختصاص يافته است . در اين ميان عوامل مختلفي در هر يك از مراحل توليد ، صادرات و تقاضاي كالا ، مزيت نسبي يك كشور را متأثر مي‌سازند و اين امر موجب ايجاد تغيير در جايگاه كشورها به لحاظ برخورداري از مزيت نسبي در عرصة بين المللي شده است . اين امر ما را بر آن مي دارد كه نسبت به بررسي مزيت نسبي كالاهاي توليدي – صادراتي در كشور اقدام نمائيم .
هنر-صنعت فرش دستباف از جمله صنايعي است كه طي سالهاي اخير شاهد نوسانات شديد در روند توليد و صادرات آن بوده ايم . بر همين اساس تحقيق حاضر سعي دارد ضمن معرفي شاخص هاي مختلف تعيين مزيت نسبي ، به اندازه گيري مزيت نسبي كشور در زمينه توليد و صدور فرش دستباف و ارزيابي نقش عوامل مؤثر بر آن بپردازيم . به اين منظور ، شاخص مزيت نسبي آشكار شده (RCA) جهت محاسبة مزيت نسبي كشور در صادرات فرش دستباف ، شاخص هزينه منابع داخلي (DRC) جهت محاسبة مزيت نسبي كشور در توليد فرش دستباف و كشش قيمتي تابع تقاضاي جهاني فرش دستباف ايران به منظور محاسبة مزيت نسبي رقابتي كشور مطمح نظر قرار گرفته اند .
نتايج حاصل از محاسبه شاخص RCA حاكي از آن است كه ايران طي سالهاي مورد بررسي داراي مزيت نسبي در زمينة صادرات فرش دستباف بوده است (RCA>1) . البته تخمين تابع روند تغييرات شاخص RCA نشان دهندة نوسانات شديد وضعيت مزيت نسبي كشور در زمينة صادرات اين كالا مي باشد . تخمين كشش قيمتي تابع تقاضاي جهاني فرش دستباف ايران ، نمايانگر چسبندگي شديد مقدار تقاضاي فرش ايران با قيمت فروش آن در سطح بين المللي است (E>1) . محاسبات انجام شده در خصوص شاخص DRC نيز حكايت از آن دارد كه كشور در زمينة توليد فرشهاي اعلاباف 60 رج تمام ابريشم در استانهاي آذربايجان شرقي و قم و فرشهاي معمولي باف 50-45 رج در استانهاي اصفهان و خراسان داراي مزيت نسبي و در توليد فرشهاي درشت باف 30 رج در استان همدان از عدم مزيت نسبي برخوردار است .
به منظور تحليل نتايج بدست آمده ، ضمن محاسبة نرخ ارز غايي ، قيمت غايي فروش، ارزش غايي مواد اولية داخلي و نهاده هاي قابل تجارت به كار رفته در توليد هر مترمربع فرش دستباف ، اقدام به محاسبه و تحليل كشش ارزي و قيمتي DRC و همچنين كشش DRC نسبت به تغييرات ارزش مواد اولية داخلي و ارزش نهاده هاي قابل تجارت نموده ايم . مهمترين عوامل مؤثر در مزيت نسبي كشور در توليد و صادرات فرش دستباف نيز در قالب سؤالات پرسشنامه هاي تحقيق و در سطح ميدان تحقيق (استانهاي آذربايجان شرقي ، قم ، اصفهان ، خراسان و همدان) مورد پرسش قرار گرفته و نتايج بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و با بكارگيري روشهاي تحليل آماري (توصيفي و استنباطي) نسبت به ارزيابي نقش عوامل مذكور بر مزيت نسبي كشور اقدام شده است .
|
كلمات كليدي : راهبرد توسعه ، تجارت بين الملل ، مزيت نسبي
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چكيده
فصل اول: كليات
1-1- مقدمه 2
2-1- اهميت تحقيق 2
3-1- فرضيات تحقيق 4
4-1- اهداف تحقيق 4
5-1- روش شناسي تحقيق 5
6-1- سابقه تحقيق 6
7-1-فصل بندي و رئوس مطالعات تحقيق 8
فصل دوم: مباني نظري اصل مزيت نسبي
1-2- راهبرد هاي توسعه اقتصادي و جايگاه تجارت بين الملل 10
1-1-2- راهبردهاي درونگراي توسعه اقتصادي 11
2-1-2- راهبردهاي برونگراي توسعه اقتصادي 13
2-2- تأثير تجارت بين الملل بر رشد اقتصادي 16
1-2-2- تفسير سنتي نقش تجارت بين الملل 16
2-2-2- تفسير نوين نقش تجارت بين الملل 18
3-2- مباني تئوريك تجارت بين الملل و مزيت نسبي 19
1-3-2- ديدگاه مزيت مطلق آدام اسميت 19
2-3-2- ديدگاه مزيت نسبي ديويد ريكاردو 20
3-3-2- مزيت نسبي و هزينه فرصت هاي از دست رفته 21
4-3-2- ديدگاه مزيت نسبي هكشر – اوهلين (نظريه جديد تجارت بين الملل) 21
|
4-2- مزيت نسبي و سودآوري تجارت بين الملل 24
عنوان صفحه
5-2- شكاف فن آوري و پويايي در مزيت نسبي 29
6-2- مزيت نسبي بالفعل و بالقوه 34
1-6-2- مزيت نسبي بالفعل اسمي 36
2-6-2- مزيت نسبي بالفعل حقيقي 36
3-6-2- مزيت نسبي بالقوه اسمي 36
4-6-2- مزيت نسبي بالقوه حقيقي 36
فصل سوم: روش شناسي تعيين مزيت نسبي
1-3- شاخص هاي مزيت نسبي آشكارشده (RCA) 41
1-1-3- شاخص هاي مبتني بر آمار توليد و صادرات 41
1-1-1-3- معيار سهم صادرات 42
2-1-1-3- معيار سهم خالص صادرات 43
3-1-1-3- شاخص يونيدو 43
2-1-3- شاخص هاي مبتني بر آمار صادرات 43
1-2-1-3- شاخص بالاسا (BAL) 43
2-2-1-3- شاخص دانگز – ريدل (DR) 45
3-2-1-3- شاخص هاي خالص يونيدو 45
3-1-3- شاخص هاي مبتني بر آمار صادرات و ابزار آماري 45
1-3-1-3- نگرش درآمدي 46
2-3-1-3- نگرش رتبه اي 46
3-3-1-3- نگرش ثبات 47
4-3-1-3- نگرش درآمدي – ثبات 47
2-3- محدوديت هاي شاخص هاي RCA 48
3-3- شاخص هاي مبتني بر روش هاي اقتصادسنجي 49
عنوان صفحه
1-3-3- تخمين توابع عرضه و تقاضاي محصول 49
2-3-3- روش ديك 52
4-3- شاخص مبتني بر روش برنامه ريزي 53
5-3- شاخص هاي طرف عرضه 54
1-5-3- معيار هزينه منابع داخلي (DRC) 55
1-1-5-3- پيشينه كاربرد و فرمول محاسباتي DRC 55
2-1-5-3- تعريف قيمت هاي سايه اي و نقش آن در محاسبه DRC 58
3-1-5-3- تبديل عوامل توليد خارجي به داخلي و وضعيت DRC 63
2-5-3- معيار نرخ حمايت مؤثر (EPR) 65
3-5-3- معيار تجزيه و تحليل منافع اقتصادي (SBA) يا سودآوري خالص اجتماعي (NSP) 65
4-5-3- معيار الگوي داده – ستانده، برنامه ريزي و هزينه منابع داخلي 66
6-3- شاخص‌هاي طرف تقاضا 68
1-6-3- اهميت شناخت بازارهاي هدف صادراتي در ايجاد مزيت نسبي رقابتي 69
1-1-6-3- نقش مشخصه هاي تقاضا در بازارهاي هدف بر ايجاد مزيت نسبي رقابتي 71
2-1-6-3- نقش تجزية بازارهاي هدف در ايجاد مزيت نسبي رقابتي 72
3-1-6-3- اهميت روابط سياسي در ايجاد مزيت نسبي رقابتي 72
2-6-3- كاربرد شاخص هاي طرف تقاضا در تعيين مزيت نسبي رقابتي 73
7-3-بررسي مباني نظري نمونه گيري و انجام فعاليت ميداني تحقيق 75
1-7-3- علل نمونه گيري 76
2-7-3- روش هاي مختلف نمونه گيري در تحقيقات ميداني 77
3-7-3- انواع نمونه گيري احتمالي (تصادفي) 78
عنوان صفحه
1-3-7-3- نمونه گيري تصادفي ساده 79
2-3-7-3- نمونه گيري تصادفي سيستماتيك 79
3-3-7-3- نمونه گيري تصادفي خوشه اي 80
4-3-7-3- نمونه گيري تصادفي طبقه بندي شده 80
4-7-3- روش تعيين حجم نمونه 81
5-7-3- روش تجزيه و تحليل اطلاعات حاصله از فعاليت ميداني تحقيق 83
6-7-3- روش هاي تحليل آماري 84
1-6-7-3- آمار توصيفي 84
2-6-7-3- آمار استنباطي 85
1-2-6-7-3- تحليل آزمون ناپارامتريك چي دو 85
2-2-6-7-3- تحليل عامل (Factor Analysis) 86
فصل چهارم : تجزيه و تحليل نتايج حاصله از اندازه گيري مزيت نسبي
1-4- بررسي مزيت نسبي در صادرات فرش دستباف ايران 91
1-1-4- بررسي روند صادرات فرش دستباف ايران 92
2-1-4- محاسبه مزيت نسبي در صادرات فرش دستباف ايران 94
3-1-4- بررسي روند تغييرات شاخص RCA در صادرات فرش دستباف كشور 100
4-1-4- بررسي نقش عوامل مؤثر بر مزيت نسبي در صادرات فرش دستباف كشور 101
2-4-بررسي مزيت نسبي رقابتي كشور در صنعت فرش دستباف 126
1-2-4- محاسبه مزيت نسبي رقابتي كشور با استفاده از تخمين مدل تقاضاي صادراتي فرش دستباف 129
3-4- بررسي مزيت نسبي كشور در توليد فرش دستباف 131
1-3-4- نحوه كاربرد معيار DRC در محاسبه مزيت نسبي كشور در توليد فرش دستباف 132
عنوان صفحه
2-3-4- نحوه برآورد قيمت هاي سايه اي به منظور محاسبه مزيت نسبي حقيقي كشور در توليد فرش دستباف 133
1-2-3-4- برآورد قيمت سايه اي عوامل داخلي توليد فرش دستباف 133
2-2-3-4- برآورد قيمت سايه اي نهاده هاي قابل تجارت درتوليد فرش دستباف 137
3-2-3-4- برآورد قيمت سايه اي نرخ ارز 138
3-3-4- محاسبه مزيت نسبي در توليد فرش دستباف 143
4-3-4- بررسي مزيت نسبي در توليد فرش دستباف در استان آذربايجان شرقي 143
1-4-3-4- پيشينه قالي بافي در آذربايجان 143
2-4-3-4- ويژگيهاي ظاهري قالي هاي آذربايجان 146
3-4-3-4- ويژگيهاي فني بافت در قالي هاي آذربايجان 148
4-4-3-4- آناليز قيمت تمام شدة توليد فرش دستباف در استان آذربايجان شرقي 150
5-4-3-4- محاسبه مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان آذربايجان شرقي 151
6-4-3-4-تجزيه و تحليل آماري نقش عوامل مؤثر بر مزيت نسبي در توليد فرش دستباف در استان آذربايجان شرقي 153
5-3-4- بررسي مزيت نسبي در توليد فرش دستباف در استان قم 177
1-5-3-4- پيشينة قالي بافي در قم 177
2-5-3-4- ويژگيهاي فني بافت در قالي هاي قم 178
3-5-3-4- ويژگيهاي ظاهري قالي هاي قم 179
4-5-3-4- آناليز قيمت تمام شدة توليد فرش دستباف در استان قم 180
5-5-3-4- محاسبه مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان قم 181
6-5-3-4-تجزيه و تحليل آماري نقش عوامل مؤثر بر مزيت نسبي در توليد فرش دستباف در استان قم 183
6-3-4- بررسي مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان اصفهان 205
1-6-3-4- پيشينة قالي بافي در اصفهان 205
2-6-3-4- ويژگيهاي ظاهري قالي هاي معاصر اصفهان 206
عنوان صفحه
3-6-3-4- ويژگيهاي فني بافت در قالي هاي اصفهان 207
4-6-3-4- آناليز قيمت تمام شدة توليد فرش دستباف در استان اصفهان 210
5-6-3-4- محاسبه مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان اصفهان 211
6-6-3-4-تجزيه و تحليل آماري نقش عوامل مؤثر بر مزيت نسبي در توليد فرش دستباف در استان اصفهان 213
7-3-4- بررسي مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان خراسان 236
1-7-3-4- پيشينة قالي بافي در خراسان 236
2-7-3-4- ويژگيهاي ظاهري و فني بافت قالي در مهمترين مراكز قالي بافي در استان خراسان 237
3-7-3-4- آناليز قيمت تمام شدة توليد فرش دستباف در استان خراسان 244
4-7-3-4- محاسبه مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان خراسان 245
5-7-3-4-تجزيه و تحليل آماري نقش عوامل مؤثر بر مزيت نسبي در توليد فرش دستباف در استان خراسان 247
8-3-4- بررسي مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان همدان 269
1-8-3-4- پيشينة قالي بافي در همدان 269
2-8-3-4- ويژگيهاي ظاهري قالي هاي همدان 270
3-8-3-4- ويژگيهاي فني بافت در قالي هاي همدان 271
4-8-3-4- آناليز قيمت تمام شدة توليد فرش دستباف در استان همدان 274
5-8-3-4- محاسبه مزيت نسبي توليد فرش دستباف در استان همدان 275
6-8-3-4-تجزيه و تحليل آماري نقش عوامل مؤثر بر مزيت نسبي در توليد فرش دستباف در استان همدان 277
9-3-4- تجزيه و تحليل نقش عوامل مؤثر بر مزيت نسبي در توليد فرش دستباف كشور 299
1-9-3-4- تجزيه و تحليل نرخ ارز غايي 299
2-9-3-4- تجزيه و تحليل قيمت غايي فروش هر متر مربع فرش دستباف 301
3-9-3-4- تجزيه و تحليل ارزش غايي مواد اوليه داخلي هر متر مربع فرش دستباف 303
عنوان صفحه
4-9-3-4- تجزيه و تحليل ارزش غايي نهاده هاي قابل تجارت هر متر مربع فرش دستباف 305
5-9-3-4- تجزيه و تحليل كشش ارزي DRC 306
6-9-3-4- تجزيه و تحليل كشش قيمتي DRC 307
7-9-3-4- تجزيه و تحليل كشش DRC نسبت به ارزش مواد اوليه داخلي 308
8-9-3-4- تجزيه و تحليل كشش DRC نسبت به ارزش نهاده هاي قابل تجارت 309
9-9-3-4- ارزيابي عوامل مؤثر بر مزيت نسبي كشور در توليد فرش دستباف براساس مطالعات ميداني تحقيق 310
فصل پنجم: نتيجه گيري و پيشنهادات
1-5- خلاصه نتايج تحقيق 331
2-5- ارائه سياست هاي كاربردي 340
فهرست منابع 343
پيوست 345
تحقیق بررسي مزيت نسبي در توليد و صادرات فرش دستبافت ایران