تحقیق بررسي ميزان كارايي آموخته هاي مشاوران
ادبيات و پيشينه پژوهش
1-2) كليات
مقدمه:
در اين پژوهش، ارتباط بين برنامه هاي و شيوه هاي تربيت مشاور در دانشگاهها با نيازهاي شغلي – حرفه اي مشاوران در آموزش و پرورش مورد بررسي قرار مي گيرد. اين بخش حاوي ادبيات و پيشينه تحقيق است كه شامل چهار مبحث عمده بدين شرح است: كليات مربوط به خدمات راهنمايي و مشاوره؛ راهنمايي و مشاوره در آموزش و پرورش با تأكيد بر دوره متوسطه: برنامه هاي آماده سازي حرفه اي و تربيت مشاوران، به تفصيل مورد بحث قرار مي گيرد؛ و در پايان پژوهشهاي انجام شده در ارتباط با موضوع (در ايران و خارج) عنوان شده است.
راهنمايي به مفهوم كلي آن با خلقت انسان همراه است و خداوند متعال پس از آفرينش انسان از طريق بعثت پيامبران، بشر را پيوسته در جهت ميل به كمال و سعادت در دنيا و آخرت راهنمايي نموده است. مفهوم هدايت و ارشاد از ديرباز در فرهنگ و ادبيات غني زبان فارسي پيوسته مورد تاكيد و داراي اهميت زياد بوده است. ليكن راهنمايي به معني علمي و تخصصي آن با صنعتي شدن جوامع و پيدايش نيازهاي متنوع و نيز مسائل و مشكلات رواني و اجتماعي از تكنولوژي جديد در زندگي امروز مفهومي وسيع به خود گرفته است.
امروز راهنمايي داراي معاني گوناگوني است و يك ديدگاه، مجموعه اي از خدمات، و در نهايت يك رشته تحصيلي است.
خدمات راهنمايي و مشاوره
راهنمايي و مشاوره عبارت است از يك فرايند تخصصي و منظم و كمك به افراد از طريق روشهاي آموزشي و تفسيري به منظور نيل به شناخت بهتر خصوصيات و توانايي هاي بالقوه فرد و ارتباط رضايت بخش او با فرصتها و امكانات اجتماعي و محيطي زندگي خويش.
به بيان ديگر خدمات راهنمايي مشاوره برنامه اي است كه توسط كارشناسان اين رشته در نظام مدرسه به مورد اجرا درمي آيد؛ و وظيفه اصلي آن كاربرد مهارتها و نظريه هاي ارائه شده در علوم رفتاري است. كه در يك فرايند كمكي فرد را، در شناخت خود و محيط و استفاده مطلوب از توانايي و قابليت هايش ياري مي دهد.
فلسفه خدمات راهنمايي و مشاوره
روانشناسان معتقدند كه اكثريت قريب به اتفاق افراد قابليت رشد و سازگاري و تعديل به مقتضيات محيط را دارا مي باشند و مي توانند خود را با شرايط و فرصتهاي محيط وفق بدهند. اين وظيفه در حيطه فعاليتهاي راهنمايي و مشاوره است تا افراد را ياري دهد تا منطبق با استعدادهاي ذاتي به بهترين شكل رشد و تكامل يابند. در حقيقت فلسفه راهنمايي و مشاوره فردي كردن آموزش و پرورش است؛ تا فرد را در جهت – خود – رهبري و شكوفايي استعداد و توانايي ها، براي يك زندگي با هدف و سازنده برخوردار نمايد.
امروزه ملل و جوامع گوناگون بر اثر تحولات همه جانبه اجتماعي – اقتصادي و سياسي بيش از هر موقع لزوم راهنمايي و مشاوره افراد، به ويژه جوانان را به منظور جلوگيري از به هدر رفتن استعدادها و نيروهاي انساني آنان، درك كرده است. كارشناسان اين فن با شناخت نيازهاي فردي و اجتماعي و ملي مي كوشند تا با روشهاي تخصصي، افرادي را كه فاقد اطلاعات لازم در باره خود و محيط هستند از اين واقعيتها آگاه سازند.
فلسفه راهنمايي و مشاوره را مي توان در موارد زير خلاصه كرد:
1-انساني موجودي پويا و، هر فردي، از نظر شخصيتي بي همتا و داراي قابليت رشد و سازگاري است.
2-انسان پيوسته در حال رشد و تغيير است، و رشد او را مي توان در جهاتي كه براي خود او و براي جامعه اش مفيد باشد، هدايت و ارشاد نمود.
3-شخصيت فرد از دو عامل مهم تركيب يافته است: ويژگيهاي ارثي (جسمي و رواني) و ويژگيهاي محيطي (حال و گذشته).
4-به هر فرد مي توان در انتخابهاي صحيح جهت نيل به يك زندگي موفقيت آميز كمك كرد.
5-و.ظيفه و مسئوليت نظام آموزش و پرورش هر كشوري است كه خدمات راهنمايي و مشاوره لازم را براي رشد مطلوب در اختيار فرد فرد دانش آموزان قرار دهد.
6-رشد مطلوب و سازگاري افراد در هر جامعه، بهبود و سرفرازي آن جامعه را در بر خواهد داشت.
آرنولد، ج. توين بي، فيلسوف و مورخ انگليسي مي نويسد «آنچه براي انسان در وهله اول اهميت است، مهارتها و دانش او نيست؛ بلكه چگونگي ارتباط او با ديگران است». در اين ارتباط ويليام، منينجز روانكار معاصر، سلامت روان و برخورداري از شخصيت سالم و توانايي استفاده هرچه بهتر و بيشتر از زندگي واقعي را هدف اصلي آموزش و پرورش مي داند.
امروزه پيچيدگي هاي روابط انساني به دليل تحولات سريع جوامع، افراد را در زندگي با مشكلات زيادي مواجه ساخته است. براي مقابله با اين مشكلات بايد قابليت هاي افراد پرورش يابند، و افراد بياموزند كه چگونه از تمامي قابليتها و استعدادهاي خود در زندگي بهره گيرند. تحقق اين اهداف، اساس فلسفه راهنمايي را تشكيل مي دهد.
تاريخچه راهنمايي و مشاوره
الف-در جهان: تاريخچه راهنمايي و مشاوره به سال 1908 ميلادي و اقدامات فرانك پارسونز، (در شهر بوستون، آمريكا) برمي گردد كه بعدها به پدر راهنمايي حرفه اي و شغلي معروف گرديد، اين تلاش اوليه با هدف كمك به جوانان در سازگاري حرفه اي پس از مدرسه به وجود آمد.
جنبش راهنمايي حرفه اي را تقريبا مي توان با جنبش مشاوره مرتبط دانست. با گسترش راهنمايي حرفه اي در مدارس، جنبش راهنمايي به تدريج به عنوان يك فرايند مداوم و مستمر كه همه موقعيت هاي زندگي فرد را در بر مي گيرد، شناخته شد.
در سال 1913، انجمن ملي راهنمايي حرفه اي تاسيس شد كه اعضاي آن از رشته هاي گوناگون آموزش و پرورش؛ روانشناسي؛ بازرگاني؛ دولت و مددكاري اجتماعي تشكيل مي گردد. راهنمايي حرفه اي، سالها حوزه فعاليت مربيان تعليم و تربيت بوده است.
در حقيقت جنبش راهنمايي حرفه اي، پاسخي به نياز انبوه مهاجراني بود كه از نقاط گوناگون دنيا، با مشكلات اقتصادي – اجتماعي و رواني، از جمله بيكاري به ايالات متحده سرازير بودند؛ و همگي نيازمند كمك در شغل يابي بودند. در پاسخ به اين نياز، راهنمايي حرفه اي به عنوان يك ضرورت فردي و اجتماعي مطرح و گسترش يافت. اقدامات پارسونز در خودشناسي و انطباق بين خصوصيات فردي و نيازها و ويژگي هاي شغلي در جامعه متكي بود، كه به تدريج به دليل نيازهاي گوناگون و شديد مردم؛ به حوزه هاي تحصيلي، رواني، اجتماعي، خانوادگي و شخصي گسترش يافت.
امروزه خدمات راهنمايي و مشاوره به صورت علمي بخش مهمي از فعاليتهاي مدارس و موسسات تربيتي بيشتر نقاط جهان را تشكيل مي دهند. براي مثال، مركز راهنمايي حرفه اي بلژيك در سال 1941 و در فرانسه در سال 1945، در نروژ در سال 1947، و در انگلستان در سال 1948، عمده فعاليتهاي رسمي خود را آغاز كردند. بنابراين در حال حاضر، در مقاطع گوناگون تحصيلي و در اغلب كشورهاي جهان خدمات راهنمايي بخش مهم و جدانشدني از نظام آموزش و پرورش را تشكيل مي دهند.
ب-در ايران: خدمات راهنمايي و مشاوره در ايران به صورت غير مدون از گذشته بسيار دور چه در خانواده و چه در نظامهاي تربيتي، اجتماعي، و مذهبي اعمال مي شده است و معلم در فرايند تعليم و تربيت، شناخت استعدادهاي دانش آموزان را ملاك اصلي تدريس و آموزش خود قرار مي داده است. در منابع غني زبان و ادبيات فارسي و منابع مذهبي و اعتقادي مردم اين سرزمين، راهنمايي پيوسته مطرح بوده است. ليكن به صورت سازمان يافته و برنامه ريزي شده، آغاز آنرا بايد سال 1332 دانست كه با كمك وزارت كار و همكاري موسسات ديگر عملا فعال گرديد.
بر اساس مصوبه كنفرانس فرهنگي سال 1337 در مشهد و آبادان، ايجاد برنامه راهنمايي در آموزش و پرورش به منظور كمك به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصيلي كه عملا به اشتغال آتي آنان بيانجامد، ضروري شناخته شد. در نتيجه در اداره كل تعليمات متوسطه، مركز راهنمايي به وجود آمد، و اجراي تست و تشكيل پرونده در چند مدرسه بطور آزمايشي آغاز گرديد. در سال 1346 وزارت آموزش و پرورش، رسماً از دانشكده هاي علوم تربيتي دانشگاهها و مدارس عالي، تقاضاي تربيت مشاوران تحصيلي را نمود. دانشگاه تربيت معلم (دانشسراي سابق)، در همان سال به تاسيس دوره كارشناسي ارشد و كارشناسي رشته راهنمايي و مشاوره مبادرت ورزيد. و متعاقب آن دفتر كل آموزش راهنمايي تاسيس گرديد. در سال 1350 مدارس راهنمايي در سراسر كشور رسما كار خود را آغاز نمود.
برنامه راهنمايي و مشاوره تا سال 1358 ادامه يافت. بنا به دلايل چندي از جمله: كمبود نيروي انساني ماهر، ناشناخته ماندن اهداف و برنامه راهنمايي براي دانش آموزان و اولياء و مربيان مدارس، نبودن امكانات كافي براي اجراي برنامه، ناكافي بودن برنامه تخصصي تربيتي مشاور، ناهماهنگي در برنامه هاي فرهنگي و اجتماعي جامعه، سرانجام ارائه خدمات راهنمايي و مشاوره در مدارس و برنامه تربيت مشاوران، موقتا تعطيل گرديد. در سال 1367 بر اساس برنامه مصوب شورايعالي انقلاب فرهنگي، دانشگاههاي معتبر كشور مجددا اقدام به تربيت مشاوران در سطوح كارشناسي و كارشناسي ارشد نمودند.
محيط حرفه يا كار مشاوران در دبيرستان
نقش مشاور مدرسه در ارتباط با دانش آموزان، مدرسه و جامعه بستگي تمام به وجود فيزيكي محيطي دارد كه متناسب با مسووليتهاي او باشد. چنين محيطي شامل شرايط فيزيكي و رواني كار است. چنين محيط مطلوبي اعم از شرايط فيزيكي و رواني، تنها به كمك و تلاش مشترك اولياء مدرسه به ويژه مدير و مشاوران امكانپذير است.
شرايط رواني كار، شامل موارد گوناگون از جمله موارد زير است:
وجود روابط انساني سالم در مدرسه، محيط آزاد براي برنامه مشاوره، خط مشي روشن اداري و كاري و قوانين حمايت كننده از مشاور، فضاي مناسبي را كه در آن مشاور آزادي بكارگيري مهارتهاي مربوط به حرفه اش را داشته باشد.
جنبه هاي فيزيكي نيز شامل تشكيلات و تجهيزات و مواد لازم در محيطي دنج و آرام براي دفتر مشاور است. بديهي است ايجاد محيط مطلوب فيزيكي و رواني، مشاور را در نيل به مسئوليتهاي حرفه اي اش ياري مي دهد.
3-2-برنامه هاي آماده سازي حرفه اي و تربيت مشاور
آماده سازي حرفه اي و تربيت مشاور نيز همانند هر رشته علمي ديگر نيازمند سازماندهي و برنامه ريزي هاي علمي و عملي است.
در اينجا، قبل از عنوان كردن برنامه هاي تربيت مشاوران دبيرستان، اصول كافي را كه در زمينه سازماندهي و برنامه ريزي هاي علمي و عملي بايد رعايت گردد، يادآوري مي نماييم:
فهرست مطالب
موضوع صفحه
فصل اول
مقدمه 39
بيان مسئله 39
هدف هاي پژوهش 40
محدوديت ها پژوهش 40
تعريف واژه هاي و اصطلاحات 41
فصل دوم (كليات طرح، ادبيات و پيشينه پژوهش)
مقدمه 2
تعريف راهنمايي 2
فلسفه راهنمايي 2
تاريخچه راهنمايي 3
انواع راهنمايي 6
خدمات راهنمايي 6
خدمات مشاوره اي 7
راهنمايي مشاوره در آموزش و پرورش 9
آموزش متوسطه در ايران 15
فرايند هدايت تحصيلي در نظام جديد آموزش و پرورش 17
برنامه هاي آماده سازي حرفه اي و تربيت مشاور 20
تحقیق بررسي ميزان كارايي آموخته هاي مشاوران