مقاله مقولات عشر
بر خلاف طب جديد، قدما و طبيبان گذشته براي درك بهتر ازمحيط اطراف خود و تقسيم بندي مفاهيم از علومي همچون طبيعيات كمك ميگرفتند.
بر اين اساس نيازمند به دانستن فلسفه و آميختن آن با طب بودند كه اتفاقاً بدين وسيله خيلي بهتر و مي‌توانستند به اهداف خود برسند.
بر اين اساس به بررسي پاره‌اي از اين مفاهيم مي‌پردازيم.
هر مفهومي كه به ذهن آدمي برسد، وجود يا عدم وجود آن 3 حالت مي‌تواند داشته باشد:
1 – وجودش ضروري و عدم وجود آن محال و ممتنع است مثل خالق جهان كه آن را واجب الوجود گويند.
2 – وجودش محال و ممتنع و عدم آن واجب است مانند شريك براي خداوند كه اين را ممتنع الوجود گويند.
3 – وجودش و عدمش ضرورتي ندارد و مي‌تواند باشد يا نباشد مثل تمام اشياي اطراف ما كه اينها را ممكن الوجود گويند.
ممكن الوجود‌ها از 10 مقوله خارج نيستند كه اين 10 مقوله را مقولات عشر گويند.
1 – مقولة اول جوهر است و جوهر چيزي است كه به خودي خود وجود دارد و وجودش وابسته به وجود چيز ديگري نيست.
جوهر خود بر 5 قسم است كه به آن‌ها جواهر پنج‌گانه گويند و عبارتند از:
الف – جواهر مادي: شامل: 1 – جسم 2 – هيولي 3 – صورت
ب – جواهر مجرّد (مفارق) شامل : 1 – نفس 2 – عقل
الف – جواهر مادي:
1 – جسم، جوهري است كه بتوان براي آن ابعاد 3 گانة طول و عرض ارتفاع را در نظر گرفت.
2 – هيولي يا مادة المواد يا ماده همان اجزاي غير قابل تجزية هر جسم هستند. در واقع جوهري است كه جسم به آن بالقوه مي‌تواند موجود شود و تحقق يابد در واقع هيولي، جوهري است كه استعداد تبديل شدن به جسم را دارد. اگر جسم را صندلي فرض كنيم، مادة المواد آن چوب است.
3 – صورت، جوهري است كه جسم بوسيلة آن به فعليت مي‌رسد. در واقع مادة المواد يا هيولي وقتي ابعاد مي‌پذيرد و طول و عرض و ارتفاع پيدا مي‌كند، صورت جسميه پيدا مي‌كند.
هيولي و صورت جسميه لازم و ملزوم هستند و نمي‌توان ماده‌اي داشت بدون صورت جسميه و نمي‌توان صورت جسمي تصور كرد بدون اينكه ماده داشته باشد.
صندلي صورت جسميه‌اي است كه از ماده چوب تشكيل شده است. صورت جسميه را بايد از صورت نوعيه و شكل افتراق دهيم.
انسان، درخت و كبوتر از نظر صورت جسميه همگي يكسان هستند يعني همگي داراي طول و عرض و ارتفاع هستند اما از نظر صورت نوعيه با هم متفاوت هستند، انسان داراي صورت نوع انسان و درخت داراي صورت نوع درخت است. به عبارتي مي‌توان گفت نوع چينش اجزاي هر جسمي صورت نوعيه آن را ايجاد مي‌كند. گاهي چينش اجزا، صورت انسان و گاهي صورت درخت را ايجاد مي‌كند.
همه انسان‌ها داراي صورت نوعية نوع انسان هستند اما شكل انسان‌ها متفاوت است.
مقاله مقولات عشر