رهيافت ترويجی مشاركتی مدرسه در مزرعه كشاورزان FFS
اهميت موضوع :
با گذشت بيش از پنج دهه از فعاليتهاي رسمي ترويج در ايران در حال حاضر فعاليتهاي نظام ترويج كشور اغلب در قالب رهيافت متعارف مي باشد ، البته فعاليت در قالب اين رهيافت يكي از ضعفهاي اساسي نظام ترويج كشور و اكثر كشورهاي جهان سوم محسوب مي شود .
در اين رهيافت مسائل و مشكلات كشاورزي در موسسات ، مراكز ، ايستگاهها و ازمايشگاهها بررسي شده و نتايج و راه حلها به مروجين و كارشناسان ترويج منتقل شده و به وسيله انها در بين روستائيان و كشاورزان ترويج مي گردد ، در رهيافت متعارف چنين تصور مي شود كه كشاورزان نمي توانند مشكلات خودشان را حل كنند و لازم است بخش ترويج از طريق نمايشهاي نتيجه اي و طريقه اي ، روزهاي مزرعه رسانه هاي انبوهي و غيره در كشاورزان ايجاد اگاهي نموده و انها را به استفاده از فن اوري هاي موجود ترغيب نمايد . فن اوري هاي جديد اغلب به وسيله افراد حرفه اي و اموزش ديده در سطوح عالي و در محيط هاي كنترل شده و سر بسته اي مانند ازمايشگاهها كارگاههاي اموزشي يا ايستگاههاي تحقيقاتي و گلخانه اي ازمايش و توليد شده و سپس به كاركنان ميداني ترويج انتقال مي يابد تا ان را در بين كشاورزان نشر دهند و بدين ترتيب عاملان ترويج عمدتا خود را بعنوان انتقال دهندگان يك سويه فن اوري ها فرض كرده و نقش خود را در برگشت مشكلات كشاورزان به محققان مورد غفلت قرار مي دهند ( Swanson, 1997 ; Sadighi and Mohammadzadeh , 2002 ).
در واقع در ترويج متعارف به برقراري يك نظام ارتباطي عمودي با بهره برداران با هدف انتقال اطلاعات پرداخته مي شود و اگاهي از بازخورد و نظرات روستاييان و نيز جوابگويي به نظرات و نيازهاي انان چندان امكانپذير نيست و بدين ترتيب اين رهيافت نتوانسته انچنان كه شايسته است پاسخگوي كشاورزان و نيازهاي فن اوري توليد كنندگان كشاورزي در مناطق و موقعيتهاي مختلف باشد و در اين الگو بسياري از عوامل و سازه ها از جمله مشاركت كشاورزان و بهره گيري از دانش بومي انها كشاورزي پايدار و .. به فراموشي سپرده نشده است Pretty and Roling 1997
در پاسخ به اين نارساييها زا دهه 1970 به بعد دانشمندان و متخصصان ترويج كشاورزي به الگوها و رهيافتهايي روي اورده اند كه بيشتر بر مشاركت قدرت بخشي توسعه منابع انساني و تسهيل تاكيد دارند اين رهيافتها كه با عنوان كلي رهيافتهاي مشاركتي شناخته مي شوند از ان زمان تا كنون در بسيار كشورها خصوصا كشورهاي در حال توسعه بكار گرفته و نتايج مطلوبي از ان حاصل شده است Swanson 1997 مهمترين رهيافتهاي مشاركتي بكار گرفته شده توسط كشورها عبارتند از ارزيابي مشاركتي روستايي PRA نظام پژوهش و ترويج مزراعه اي FSRE توسعه مشاركتي فن اوري PTD مدل مشاركتي مدرسه در مزرعه FFS
در رهيافتهاي مشاركتي كشاورزان از طريق مشاهدات دانش و توانايي هاي گروهي و با روش اكتشافي بحث هاي گروهي تجزيه و مشاهده به يادگيري و ابداع فن اوري هاي نوين مي پردازند وجه مشترك رهيافتهاي مشاركتي در اين است كه فن اوري جديد با مشاركت و تعامل سه گروه كشاورزان تيم چند تخصصي مروجان كارشناسان موضوعي و محققان در ديسيپلين هاي مختلف و ساير ذينفعان از جمله سازمانهاي دولتي و غير دولتي توليد مي شود . اين امر موجب پذيرش وسيع تر فن اوري ها و افزايش توانايي هاي كشاورزان جهت ازماي شو حل مسائل در مزارعه خودشان مي شود . از خصوصيات ديگر اين رهيافت اين است كه موجب مي شو جهت گيري هاي تحقيقاتي در ارتباط با نيازها و مسائل و مشكلات مهم كشاورزان بوده و تجربيات انها در زمينه دانش بومي مورد بهره برداري محققان قرار گيرد . كه اثرات مثبت اقتصادي و اجتماعي فراواني براي جامعه روستايي واهد داشت كرمي و فنايي ، 1373.
مقدمه
امروزه تمامي بخشهاي اجتماعي – اقتصادي جامعه در معرض تغيير قرار دارند و كشاورزي ساختهاي پيراموني ان نيز از اين قاعده مستثني نيستند . قطعا تحولات اجتماعي ، اقتصادي ، سياسي و فني بر موقعيت ترويج كشاورزي تاثير گذار بوده و انرا مجبور به تغيير مي كند در همين زمينه انقلاب عظيمي چه در حجم اطلاعات و دانش توليدي و فنون كاربردي و چه در مكانيزمهاي ارتباطي توزيع كننده اطلاعات در سطح جهان در حال ظهور است . اطلاعات و دانش فني در سازوكارهاي توليد و بازاريابي بخش كشاورزي به عنوان يك فاكتور مهم همپاي زمين نيروي كار و سرمايه عمل نموده و ترويج كشاورزي تامين و يا تسهيل گري دسترسي به اين فاكتورهاي مهم را در بخش كشاورزي بر عهده دارد و تحولات صورت گرفته قطعا مي تواند بر ساخت و كاركرد ترويج كشاورزي تاثير بگذارد FAO , 1998
با وجود گذشت بيش از پنج دهه از فعاليتهاي رسمي ترويج در ايران در حال حاضر فعاليتهاي نظام ترويج كشور اغلب در قالب رهيافت متعارف مي باشد البته فعاليت در قالب اين رهيافت يكي از ضعفهاي اساسي نظام ترويج كشور و اكثر كشورهاي در حال توسعه محسوب مي شود . دراين الگو بسياري از عوامل و سازه ها از جمله مشاركت كشاورزان و بهره گيري از دانش بومي انها كشاورزي پايدار و … به فراموشي سپرده شده است Pretty and Roling , 1997