تحقیق در مورد اختلال تيك

مقدمه :

تيك را مي توان پرش غير عادي و مكرر عضلات چهره تعريف كرد كه ويژگي هاي خاص خود را داراست و به صورت هاي گوناگون عنوان مي شود . تيك ها معمولا سريع و تكراري هستند و به عنوان حركات كليشه اي شناخته مي شوند كه شخص نمي‌تواند آنها را كنترل كند . در طبقه بندي اختلالات تيك با سه طبقه ي كلي تحت عنوان اختلالات تورت اختلال تيك صوتي يا حركتي مزمن و اختلال تيك گذرا سرو كار داريم كه به طور كلي درمان روانشناختي اختلالات تورت در مقايسه با درمان روان شناختي اختلالات تيك صوتي يا حركتي مزمن و همچنين اختلال تيك گذرا كارايي بالاتري را نشان مي دهد.

اختلالات تيك طبقه اي از اختلالات حركتي مي باشند . كه ويژگي بارز آنها حركت سريع ، تكراري و غير ارادي عضلات است . آنها را مي توان به عنوان گذرا يا مزمن طبقه بندي كرد و اين وضعيت بستگي به اين دارد كه چگونه اختلال مشهود شده است . و ملاك تميز براي تيك هاي مزمن يا گذرا حداقل يك سال است بدين ترتيب كه اگر يك سال تيك بارز شده باشد آن را به عنوان تيك مزمن محسوب مي كنند (وبر،1984ص 775)

تيك ممكن است در يك يا چند دسته از عضلات مخطط بدن يا حتي عضو ديده شود. اين حركات ظاهرا به منظور خاص صورت نمي گيرند ولي بي‌علت و بدون انگيزه هم نيست و در كودكان و نوجوانان شاد ، ايمن و متعادل از نظر رواني ، عاطفي و هيجاني كمتر ديده مي شود . بين شدت تيك و شدت كشمش هاي عاطفي وهيجاني همواره رابطه ي نزديكي وجود دارد . مثلا مشاهده شده است كه كودكي كه از لحاظ تحصيلي هم از طرف اولياي مدرسه و هم به علت داشتن پدري سخت گير مورد سرزنش بوده دچار تيك سر شده است اما در تعطيلات تابستان اين عارضه به كلي از بين رفته است . فرستادن چنين كودكي به مدرسه شبانه روزي و قطع تماس با پدرش باعث رفع تيك شده است . در واقع تيك نمايانگر نوعي تخليه ي رواني و نشانه ي ناراحتي هاي عصبي است . به همين دليل آن را يكي از علائم نوروتيك به شمار مي‌آورند . يكي از نكات و ويژگي هاي مهم در رابطه با تيك از بين رفتن آنها درهنگام خواب است .

در سبب شناسي تيك با ديدگاه تحليل رواني : ديدگاههاي يادگيري ، مدل كنشگر ، نقطه نظر پزشكي و سبب شناسي عصبي سرو كار داريم . با اين وجود در ديدگاه يادگيري روش حساسيت زدايي منظم و تقليل اضطراب مي تواند كارايي بالايي را براي درمان تيك فراهم سازد . تيك را بعضي ارثي مي دانند و مي گويند كه دربعضي خانواده‌ها زياد ديده مي شود چون در اين خانواده ها ميزان درگيري ها ، بيماري هاي عصبي و هيجانات زياد است لذا بهتر است تيك را يك پديده ي خانوادگي بدانيم نه ارثي و به علاوه انتقال ارثي آن تاكنون ثابت نشده است .

جو عاطفي نامناسب زمينه را براي بروز اختلالات رفتاري فراهم مي كند و مشهود است كه محيط هاي خانوادگي نامطلوب در كودكان اضطراب، افسردگي و پرخاشگري را افزايش مي دهد و منجر به بروز اختلالاتي از قبيل پيش فعالي ، تيك پر اشتهايي و كم اشتهايي رواني مي گردد.

در مواقعي كه مشكلات خانوادگي تشديد مي يابد و يا موقعيت هاي خاص محيطي باعث فشار بيش از حد به كودك مي شود و وي را مضطرب مي كند زمينه را براي بروز و تشديد اختلال تيك گذرا فراهم مي شود . ( جيمز ، لكمن ، ماسك ، هاردين ، مارين 1989 ص566-573)

طبقه بندي اختلالات تيك:

شايع ترين تيك اوليه چشمك زدن است كه در پي آن يك تيك سر يا ادا و اطوار با عضلات صورت است اكثر علائم حركتي و صوتي پيچيده سالها پس از شروع علائم اوليه ظاهر مي گردند . هرزه گويي ( اداي كلمات ركيك معمولا در اوايل نوجواني شروع مي شود و در يك سوم موارد مشاهده مي شود. هرزه گويي ذهني كه در آن به ناگهان يك فكر يا كلمه زشت و نامقبول اجتماعي در ذهن خطور مي كند ممكن است مشاهده گردد . در بعضي موارد شديد آسيب جسمي از جمله كنده شدن شبكيه و مسايل اورتوپديك از تيك هاي شديد ناشي گرديده است .( پور افكاري 1375 ص 414)

بايد تيك ها را از حركات نابهنجار ديگري كه مانند آنها ناگهاني و يكنواخت نيستند متمايز كرد، حركت كره اي ( داع الرقص) ،حركت دفع شر ، بعضي از وسواس هاي وخيم ( پاك كردن كفش روي پادري ) ، دست زدن به يك شي براي پيشگيري از خطر و مانند آن) حركات ريتمي مختلف ( اعضاي بدن و سر ) و حركات يكنواخت سايكوزي ها.

شايع ترين انواع تيك عبارتند از :

در صورت و سر: شكلك در آوردن ، چين دادن به پيشاني ، بالا بردن ابروها ، باز و بسته كردن پلك هر دو چشم ، در هم كشيدن بيني ، غنچه كردن دهان ، نشان دادن دندان ها ، گاز گرفتن لب ها و ساير قسمت هاي بدن ، بيرون آوردن زبان ، تكان دادن سر به پايين يا طرفين پيچش گردن ، نگاه كردن به طرفين و چرخش سر .

2. دست و بازوها : حركات پرتابي دست و بازوها ، كشيدن انگشتان ، پيچاندن انگشتان و مشت كردن دستها
3. تنه و اندام هاي تحتاني : بالا انداختن شانه ها ، تكان دادن پا ، زانو ، انگشتان پا ، حركات ويژه در راه رفتن پيچش دادن به بدن و از جا پريدن
4. تنفسي و گوارشي : سكسكه ، آه كشيدن ، خميازه كشيدن ، بالا كشيدن بيني ، تنفس اگزارژه، آروغ زدن ، ايجاد صداي مكش يا ملچ ملچ لب ها و صاف كردن گلو.

معمولا علائم رفتاري مقدماتي مانند تحريك پذيري ، مسائل مربوط به توجه و عدم تحمل كافي ، قبل يا همزمان با شروع تيك ها مشاهده مي شوند.

بسياري از تيك ها اجزاي پرخاشگرانه و جنسي دارند و ممكن است مسائل جدي براي صاحب تيك به وجود آوردند . از نظر پديده شناسي تيك ها شبيه نارسايي هاي «سانسور» است ، هم خود آگاه و هم ناخود آگاه ، با افزايش رفتار خلق الساعه و تبديل انديشه به عمل همراه است.

سبب شناسي اختلالات تيك :

1- ديدگاه روان تحليل‌گري: اولين ديدگاه در مورد سبب شناسي اختلالات تيك ديدگاه روان تحليل گري است . گرچه فرنزي تيك ها را به عنوان تثبيت ليبدو (LIBIDO) روي اعضاي واحد مي داند . با اين وصف اظهار مي دارد كه تيك ممكن است نتيجه ي يك حادثه ي دردناك رواني باشد . نظريه پردازان بعدي تفسيرها ي ديگري ارائه نموده اند مثلا فنيچل مكانيزم تبديل را زير بناي سندرم تورت مي داند . طبق نظريه هاي وي تيك ها نتيجه ي جابجايي تكانش هاي جنسي است كه ساختمان شخصيت وي در مرحله ي پيش تناسلي رشد تثبيت شده است .

ماهلر تيك ها را به عنوان تكانش هاي پرخاشگري و حيات مي داند كه همواره از طريق تخليه مرضي رها مي گردند. سيم اظهار مي دارد كه منشا تيك ها را تعارضات مربوط به سطح مقعدي رشد مي داند.

2- ديدگاه يادگيري: نظريه هاي يادگيري همواره به عنوان علت ظهور و استقرار تيك به كار گرفته شده است . باتز دو مدل مربوط به يادگيري مطرح كرده است يكي مدل پاسخ گر و ديگري مدل كنشگر كه در هر دو مدل تيك ها به عنوان پاسخ هاي اموخته شده مورد توجه قرار گرفته اند. مدل پاسخگر چنين است كه تيك ها را پاسخ هاي شرطي شده ي اجتنابي مي داند كه براي تقليل تنش هايي كه اساسا در موقعيت هاي آسيب زاي رواني ظاهر گشته اند به وجود آمده است .

همانطور كه ذكر شد دومين مدل مدل كنشگر است . بر اساس اين مدل تيك ها ممكن است پاسخ هاي آموخته شده‌اي باشند كه از طريق تقويت كنندگان ضمني استقرار يافته اند. بعضي حالات ضمني كه اين حركات يا در محيط خارجي و يا در درون ارگانيزم از طريق سيستم هاي بازخورد داخلي ايجاد مي كنند، تقويت شده، نيرومندي و استحكام رفتار را موجب مي شوند.

تاثير اضطراب بر اختلالات تيك :

در تمام اختلالات تيك موقعيت هاي استرس آميز و اضطراب ممكن است به تشديد تيك ها منجر شود بعضي از مبتلايان به تيك مي توانند دقايق و ساعت ها تيك هاي خود رامهار كنند اما  بعضي ديگر به خصوص كودكان يا متوجه تيك هاي خود نيستند يا آنها را مقاومت ناپذير مي دانند تيك ها در حالت خواب ، آرميدگي يا مجذوب يك فعاليت بودن كاهش مي يابند تيك ها معمولا در حالت خواب از بين مي روند اما بعضي افراد حتي در زمان خواب هم تيك دارند . ( پورافكاري 1375)

تاثير خانواده بر اختلال تيك :

اختلال تورت و اختلال تيك صوتي و حركتي مزمن تجمع خانوادگي نشان مي دهند. مطالعات بر روي دو قلوها ميزان تطابق را در اختلال تورت و اختلال تيك صوتي يا حركتي مزمن در دو قلوهاي يك تخمكي را بالاتر يافته اند . اين يافته اهميت عوامل ژنتيكي را در انتقال حداقل بعضي از موارد تيك را تقويت مي كند. ( پور افكاري 1375). بعضي عوامل ژنتيكي را درمبتلا بودن اعضاي خانواده به تيك دخيل مي دانند و بعضي ديگر شرايط خانوادگي استرس زا را عامل اين امر ميدانند و معتقدند تيك يك پديده خانوادگي است و نه ارثي . از لحاظ ميزان شيوع اختلال تيك بين طبقات مختلف اجتماعي تفاوتي مشاهده نشده است ولي به نظر مي رسد كه انواع تيك ها در ميان افراد خانواده و بيماران بيش از افراد خانواده كل جمعيت ديده مي شود. ( مهيار 1369)

درمان اختلالات تيك :

درمان اختلالات تيك بستگي به شدت و بسامد تيك ها ، به ميران ناراحتي ذهني ، تاثير مدرسه يا محيط كار ، عملكرد شغلي ، ميزان جامعه گرايي و وجود اختلالات رواني همزمان ديگر دارد.

رفتار درماني به منظور تمركز آنچه ممكن است تعارض هيجاني اوليه باشد يا تقليل مسائل هيجان ثانويه ناشي از تيك در بعضي موارد جايز است.

رفتار درماني اقدامات سودمندي را براي درمان تيك هاي عضلاني نشان داده است و يكي از موثرترين روش هاي درماني در كاهش تيك هاي عضلاني مبادرت ورزيدن به ارائه پاسخ هاي متناقض مي باشد. ( ريموند و همكاران 1989)

در درمان تيك بايد توجه داشت كه درمان تيك مساله مشكلي است در درمان تيك نبايد به نوع تيك اهميت داد بلكه بايد كودك را درمان كرد. وادار كردن كودك به اينكه جلوي آينه بايستد و خود را در موقع تيك تماشا كند يا روش هايي مانند ماساژ ، معالجه با برق و نظاير آنها اثري ندارد . همه ي اين روش ها حاكي از آن است كه بيشتر به تيك توجه مي شود نه به بيمار.

والدين بايد بدانند كه تيك عادت نيست زيرا عادت را مي توان كنترل كرد در حالي كه تيك غير ارادي و بدون كنترل صورت مي گيرد . آرام و مساعد كردن اوضاع خانواده كودك مبتلا به تيك رفع مشكلات درسي و تطبيق با مدرسه به خصوص اگر تيك در سنين دبستان و به علت مسائل درسي ظاهر شده باشد روش هاي موثري است كه در درمان تيك نقش بزرگي ايجاد مي كند . به علاوه بايد بيمار و اطرافيان وي را نسبت به قابل درمان بودن تيك متقاعد ساخت ضمنا علائم ديگري همراه است لذا براي درمان تيك بايد اين علائم نيز برطرف و معالجه كردند . نكته ي مهم ديگري كه بايد مورد توجه قرار گيرد عود تيك است كه بيمار آن را به صورت نوروتيك انتخاب مي كند. در اين حال ممكن است مدتي پس از بهبود به علت مشكلات رواني و ديگر مشكلات برگشت نمايد .

براي درمان اين بيماري روان درماني به صورت رفتار درماني مخصوصا به صورت شرطي كردن منفي كه باعث خستگي عصبي ـ عضلاني مي شوند ممكن است موثر باشد.

مصرف داروهاي آرام بخش و رفع هيجانات بيمار توام با روان درماني غالبا نتيجه ي خوبي مي‌دهد . پيش از اتخاذ هر روش درمانگري بايد به اختلالات ديگري كه با تيك‌ها همراه هستند و همچنين به نقشي كه تيك ها در مجموعه ي اختلالات دارند توجه شود.

به طور كلي مي توان گفت كه روشهاي درماني در مورد تيك ها به سه دسته تقسيم مي شوند :

1) دارو درماني               2) حركت درماني                3) روان درماني

در آنچه مربوط به دارو درماني است بايد گفت كه اغلب داروها به تغييرات چشمگيري منجر نمي شوند و فقط پاره اي از موارد ، ديازپام و بوتيروفنون موثر بوده‌اند. اما تاثير داروها در بيماران مختلف يكسان نيست.

درمانگري رواني ـ حركتي به فرون كنشي ها و يا به تاخير هاي حركتي توجه مي كنند چه غالبا تيك ها با چنين اختلالاتي همراهند . در اين راه كارهايي مانند تمرين آينه‌اي يعني اجراي حركات تيك با طرف سالم بدن ، تمرين منظم آرامش عضلاني و تمرين همراه با كنترل به وسيله ي آينه  پيشنهاد شده است.

نو رفتارگرايان بر اساس شرطي زدايي خود به بازنگري اين فنون پرداخته اند . بر اساس اين روش هاي جديد از بيمار خواسته مي شود تا در برابر آينه به ايجاد ارادي تيك هر روز به مدت نيم ساعت يا هر سه روز به مدت يك ساعت بپردازد . و اين كار را سه هفته انجام دهد . و سپس 3 هفته استراحت كند و دوباره تمرين را از سر گيرد . جونز و همچنين والتن (1961و1960 ) با استفاده از اين روش به نتايج موفقيت آميزي