تحقیق جايگاه و اهميت كاربري فضاي سبز در بين ساير كاربريها
فضاهاي سبز را در ادبيات شهرسازي جزو كاربريها و در ضمن يكي از تسهيلات روبنايي بخش كالبدي محسوب ميگردند.
از فضاهاي سبط بعنوان يكي از شاخه‌هاي اصلي و در عين حال ابزار فني محافظت محيط زيست در محيطهاي انسان ساخت مي‌توان نام برد. در گذشته نقش غالب فضاهاي سبز به زيبا سازي و سپس به ظاهر سازي محيط مصنوع محدود مي‌شد. ليكن امروزه كاركرد اين فضاها در سطح شهرها نقش به مراتب وسيعتر و اساسي‌تر به خود گرفته و همانند ديگر خدمات شهري به پيروي از تقسيم‌بندي شهر به محله و منطقه واحد همسايگي به پاركهاي محلي شهري و واحد همسايگي تفكيك مي‌گردد.[1]
كاربريهاي شهري به طور كلي به 9 دسته تقسيم مي‌شوند و هر دسته از گروه‌هاي فرعي يا جزئي تشكيل مي‌شود. از نظر كدگذاري هر گروه فرعي با يك شماره اختصاصي و يك پيش شماره كاربري اصلي مشخص مي‌شود.[2] براي نمونه كاربري فرهنگي و گذران اوقات فراغت با شماره 7 مشخص مي‌شود و كاربري پاركهاي شهري با شماره 6. بنابراين بين كاربري با شماره 76 كدگذاري مي‌شود.
جدول طبق‌بندي و كد كاربريهاي اصلي
| كد | كاربري اصلي | كد | كاربري اصلي |
| 1 | مسكوني | 6 | خدماتي |
| 2و3 | صنعتي | 7 | فرهنگي و گذران اوقات فراغت |
| 4 | حمل و نقل و تاسيسات | 8 | منابع توليدي و استخراج |
| 5 | تجاري | 9 | اراضي باير و مناطق آبي |
مفهوم و ضرورت سبز در زندگي شهري
منظور از فضاهاي سبز شهري، نوعي از سطوح كاربري زمين شهري، با كوشش‌هاي گياهي انسان ساخت است كه هم واجد بازدهي اجتماعي و هم واجد بازدهي اكولوژيكي هستند. فضاي سبز شهري از ديدگاه شهرسازي در برگيرزد بخش از سيماي شهر است كه از انواع پوشش‌هاي گياهي تشكيل شده است و به عنوان يك عامل زنده و حياتي در كنار كالبدي جان شهر، تعيين كنند ساخت مرفولوژيك شهر است.
با توجه به مفهوم فضا، زمينهايي كه به پوشش گياهي كوتاه (نازك و كم حجم) اختصاص دارد، مثل همين و مراتع به عنوان سطوح سبز و زمينهايي كه به پوشش‌هاي گياهي بلند با نسبتاً اختصاص دارند، نظير جنگل، باغ و … به عنوان فضاهاي سبز دسته‌بندي مي‌شود.[3]
از آن جا كه فضاي سبز و محيط زيست شهري در زمره اساسي‌ترين عوامل پايدار حيات طبيعي و انساني در امر سلامت اسكان انسان است لذا بايد نياز انسان به گياهان كه از مهمترين عوامل اكوسيستم است را بالاتر از ساير نيازها منظور نمود و روند نابودي آنها را به دليل اثرات مطلوب آنها، رنگ خطري براي جوامع بشري به حساب آورد.[4]
مهمترين اثر فضاي سبز در شهرها، كاركرد زيست محيطي آنهاست كه شهرها را به عنوان محيط زيست جامعه انساني معني‌دار كرده است و سبب افزايش كيفيت زيستي شهرها مي‌شوند: اين كاركرد زيست محيطي شامل تعديل‌ها، افزايش رطوبت نسبي، لطافت هوا و جذب گرد و غبار است. ديگر تأثيرات فضاي سبز در شهرها نقش نسبي دارند.[5]
عملكردهاي فضاي سبز
اگر چه در گذشته، به علت تعداد محدود شهرها در مقابل روستاها و وسعت كم شهرها: غالب فضاهاي سبز در زيباسازي و سپس در ظاهرسازي محيطهاي مصنوع محدودي شد، ليكن امروزه كاركرد اين فضاها در سطح شهرها، نقشي به مراتب وسيعتر و اساسي‌تر به خود گرفته است كه بطور كلي در سه دسته ذيل قابل طرح مي‌باشند.
1- عملكرد زيست محيطي فضاي سبز . 2- عملكرد فضاي سبز در ساخت كالبدي شهر. 3- عملكرد اجتماعي – رواني فضاي سبز.
1- عملكرد زيست محيطي:
ايجاد فضاي سبز يكي از راه‌هايي است كه به شكل موثر آلودگي محيط زيست، اعم از آلودگي گازي، ذره‌اي، صوتي، تشعشي، بوهاي نامطبوع و ديگر آلاينده‌هاي موجود در هوا و آب و خاك را كنترل كرده، محيط سالمتري براي انسان فراهم مي‌كند.[6]
تأثير فضاي سبز زيست بر اقليم شهر زماني به حداكثر خود مي‌رسد كه اولاً فضاي سبز از لحاظ اقليمي به درستي مكان يابي شده و ثانياً در طراحي فضاي سبز عمدتاً از درختان و درخچه‌ها بهره گرفته باشند.[7]
2- عملكرد فضاي سبز در ساخت كالبدي شهر
امروزه فضاي سبز به علت نقشي كه در حكم سازي مي‌دهند. و هدايت كننده رشد و توسعه كالبدي فيزيكي شهرها ايفا مي‌كند بطور اساسي مورد توجه قرار گرفته و در هماهنگي با بخش بي‌جان شهر (كالبد)، ساختار، بافت و سيماي آن را تشكيل مي‌دهد در اين حالت فضاي سبز مي‌تواند نقش ؟؟ شهر، تفكيك فضاي شهر و آرايش شبكه راه‌ها را برعهده گيرد.[8]
در واقع مي‌توانند در خدمات مديريت فرم شهر، بهبود شرايط اكولوژيكي، حفظ منابع آب و خاك، فقط چشم‌اندازهاي روستايي، توسعه امكانات فراغت، حفظ و تقويت عناصر هويت بخش قرار گيرند.
بطور كلي از نقطه نظر شهرسازي، جهت حصول بدين امر ( تحت تأثير قرار دادن عامل توسعه بخش كالبدي و هدايت فرم فيزيكي) دو ديدگاه عمده مطرح گشته است: در ديدگاه اول فضاي باز و سبز نه تنها مانع توسعه بلكه آنها به صورت مداوم استمرار مي‌يابد. در ديدگاه دوم فضاهاي باز، كوچك بوده و در گستره كالبدي شهر توزيع ميگردند تا بدين ترتيب موجب تسهيل دسترسي عموم شود. توزيع فضاهاي باز در نقاط مختلف شهر ادراك مطلوبي براي مردم و تمام ساكنين بوجود مي‌آورد. علاوه بر اين خصوصيات كيفي آن را مي‌توان برحسب موراد ذيل مطرح ساخت.
ارتقاء كيفيت هوا
ايجاد تنوع در زندگي روزانه در اثر تركيب آن با فضاهاي شهري
بطور كلي ديدگاه اول فضايي باز را به عنوان عاملي در نظر مي‌گيرد كه فعاليت معين معمولي را داشته و نسبت به محيط متراكم شهري تنوعي را ارائه مي‌دهد در حاليكه ديدگاه دوم فضاي باز را از حيث كيفيت مد نظر دارد. جنبه مورد توجه ديگر از نقطه نظر ديدگاه اول ادراك مطلوب از فضاهاي شهري بواسطه تمركز اين فضاها در جريان فعاليتهاي روزانه مردم است. حال آنكه ديدگاه دوم بر اين اعتقادات كه يك محيط خوب با دلپذير بخشي جدايي ناپذير از محل سكونت بوده و محيط مسكوني بايستي با اين عامل عجين گردد.[9]
[1]- محمد تقي، رضويان، « برتامه‌ريزي كاربري راراضي شهري» ص126و 132.
[2]- احمد سعد نيا، « كاربري زمين شهري» ص20.
[3]- احمد سعيد نيا، « فضاي سبز شهري» ص29
[4]- مهدي شيباني « برنامه‌ريزي فضاي سبز» فشيصفه شماره 25.
[5]- احمد سعيد نيا، همان، ص35.
[6]- احمد سعيد نيا، «فضاي سبز شهري» ص38.
[7]- كامبيز بهرام سلطاني « مجموعه روشهاي شهرساز يا محيط زيست».
[8]- كامبيز بهرام سلطاني « همان» ص211.
[9]- كوين لينچ « شكل شهر خوب » ص6و 444.