تحقیق اقلام گياهي جهت كاشت
معمولاً به هنگام كاشت از نونهالها و نهالهاي بازكاشتي كه در نهالستان پرورش يافته‌اند استفاده مي‌كنند. در جنگلداري شهري امكان كاشت بذور در محل اصلي بسيار كم است، زيرا براي بقاء حداقل يك درخت در محل مورد نظر به تعداد زيادي بذر نياز است و خطرات بسياري بذر و نهال تازه جوانه‌زده را تهديد مي‌كنند و كنترل آنها در فضاي آزاد بسيار مشكل است. براي تهيه يك ذخيره نباتي رضايت بخش، مطمئنترين و آسانترين روش اين است كه آنها را در محيطهاي حفاظت شده نهالستانها پرورش داده و سپس در محل كشت نماييم. يك مورد استثناء، توليد مثل طبيعي گونه‌هايي است كه به طور مكرر به ميزان بسيار زياد بذر توليد مي كنند مانند زبان گنجشك، افراي شبه چناري، غان و بيد اما به جز فضاهاي مجاور جنگلهاي موجود، گاهي اين درختان براي جنگلكاري شهري نيز با ارزش هستند. (1)
برنامه ريزي از پيش
ارقام گياهي متنوعي را با اندازه‌هاي مختلف مي توان از نهالستانهاي تجارتي تهيه نمود. از آنجا كه تنها استفاده از يك گونه درخت براي كاشت در تمام مكانها مناسب نمي باشد تكيه بر يك رقم براي كاشت در همه مكانها احتمالاً اهداف متعدد جنگلداري شهري را تأمين نمي‌نمايد زيرا گياه به خوبي تثبيت نشده و رشد خوبي نخواهد داشت. براي ايجاد تناسب بين نوع نهال و نيازها بايد استثنائاتي قائل شد كه خود مستلزم طراحي دقيق مي‌باشد. همچنين زماني كه كاشت درختان كوچكتر و ارزانتر امكان پذير است، نبايد از درختان بزرگ و گرانقيمت استفاده نمود زيرا هزينه‌هاي سنگين و بيهوده‌اي در برخواهد داشت. از آنجا كه درختان را بايد به هنگام خواب آنها يعني در پاييز يا اوايل بهار كاشت (بهتر است از كاشت درختان در فاصله دي ماه تا نيمه بهمن پرهيز شود مگر آنكه هوا معتدل باشد) بهتر است كه براي تهيه نهال، در فصل تابستان و قبل از فرارسيدن فصل كاشت اقدام به سفارش نمود. اما دوره برنامه‌ريزي براي انتخاب گونه، نوع گياه، تعداد آنها و غيره بايد از اواخر بهار سال گذشته آغاز شده باشد. (1)
نوع نهال
چهار نوع بخصوص از انواع نهال بايد مورد توجه گيرند:
1-نهالهاي ريشه لخت: نهالهايي كه پس از درآوردن از بستر كاشت در نهالستان، با ريشه عريان منتقل مي‌شوند.
2- گياهاني كه درظرف پرورش داده شده‌اند: گياهاني كه توده‌اي از خاك به ريشه‌هايشان چسبيده و معمولاً در ظرف پرورش داده مي‌شوند.
3-نهالهايي كه توده‌اي از خاك همه ريشههاي آنها را در خود پوشانده است. اين گونه نهالها در زمين پرورش داده مي‌شوند، در حالي كه خاك به ريشه‌هايشان چسبيده از خاك خارج شده و مجموعه ريشه‌ها در گوني يا پوشش مشابه آن پيچيده مي‌شود.
4- جستها (قلمه و پاجوش): جستهاي گونه‌هايي مانند صنوبرها و بيدها در صورتي كه خاك قرار گيرند به سرعت ريشه مي‌دهند.(1)
گياهان با ريشه هاي برهنه
در فصل زمستان كه گياهان در خواب به سر مي‌برند مي‌توان آنها را به سلامت از نهالستان خارج نموده و به آرامي خاك را از ريشه آنها تكان داد و بسته‌بندي نمود. سپس آنها را با موفقيت در مكان جديد جلوگيري نمود. همچنين مي‌توان بين خارج نمودن گياه از نهالستان و كاشت نهايي آنها در شرايط مناسب و خاص هفته‌ها فاصله ايجاد كرد بدون آن كه صدمه‌اي به گياه وارد شود.
معمولاً در بريتانيا به دلايل فوق و براي سهولت حمل، بسياري از درختان از بين گياها ريشه برهنه انتخاب مي‌شوند. به شرط آن كه چنين درختاني با دقت حمل شده و از خشك شدن آنها ممانعت به عمل آيد و زمان كاشت آنها نيز مناسب باشد استفاده از ارقام ريشه برهنه سالمتر و اقتصادي تر خواهد بود. به طور كلي استفاده از اين گونه نهالها بايد در درجه اول مطمح نظر واقع شود. (1)
گياهاني كه در ظروف پرورش داده مي‌شوند
گياهاني كه از مركز باغباني و نهالستانهاي بهبود محيط زيست خريداري مي‌شوند اغلب به منظور نمود بهتر و امكان كاشت در خارج از فصل، در ظرف نگهداري مي‌شوند. به هر ترتيب بايد توجه داشت كه اين گونه گياهان عموماً هيچ مزيت ديگري نداشته و حتي ممكن است موجب انجام حمل و نقل نامناسب و كاشت نادرست گردند.
ظرفها انواع متعددي دارند – مانند گلدانهاي رسي و پلي اتيلني، ظروف مقوايي، نمونه‌هاي پلاستيكي شكيل، طبق‌هايي كه براي آنها شكل خاصي از پيش در نظر گرفته شده و غيره. اما به بيان ساده همه آنها ظروفي هستند كه محيط كشت را براي نمو گياه نگهداري مي‌كنند. كليه ظروف را بايد قبل از كاشت از گياه جدا نمود زيرا حتي آنهاي كه حقيقتاً تجزيه مي‌شوند و طوري طراحي شده‌اند كه در خاك مي‌شكنند، از نمو ريشه ممانعت مي‌كنند. اندازه ظرف با توجه به اندازه نهايي گياهاني كه در آنها پرورش داده مي‌شوند بايد تعيين گردد.
گياهان بزرگ بايد حجم زيادي از خاك را به همراه داشته باشند و در نتيجه نيازمند ظروف بزرگ براي رويش مي‌باشند. (1)
گياهاني كه در ظروف پرورش داده مي‌شوند داراي چهار نكته منفي هستند:
- گياهاني كه به مدت طولاني در ظرف پرورش داده مي‌شوند «اسير گلدان» مي‌گردند:
ريشههاي اين گياهان به دور ظرف پيچيده و آن را احاطه مي‌كنند و در نهايت هنگامي كه كاشته شدند تعداد ريشههاي روئيده شده بسيار كم خواهد بود.
2- براي حمل بسيار حجيم مي‌باشند زيرا خاك از نهالستان به محل كشت منتقل مي‌شود.
3- به علت آن كه گياهان در محيط كشت قرار دارند ممكن است از آنها غفلت شده يا مدت طولاني در ظرف نگه داشته شوند بنابراين ممكن است با تأخير كاشته شده و يا رشدي نامتعادل پيدا كنند (به عنوان مثال رشد زياد قسمتهاي هوايي بر روي ريشه‌اي محدود) كه هر دو حالت موجب كوتاه شدن عمر گياه مي‌گردد.
4- معمولاً از گياهاني با ريشه برهنه كه به اندازه آنها هستند بسيار گرانتر مي‌باشند.
تنها مزيتي كه گياهان پرورش يافته در ظروف دارند اين است كه در طول فصل رشد قابل كشت مي‌باشند اما اين امر در عمل مزتي به شمار نمي‌آيد. علي رغم وجود كلوخي از خاك در پيرامون ريشه احتمال زنده‌ماني اين گياهان از آنهايي كه در زمستان كاشته مي‌شوند كمتر بوده و معمولاً قيمت گياهان كاشته شده در ظروف از گياهاني با ريشه برهنه كه هم اندازه آنها مي‌باشند بيشتر است. (1)
نهالهايي كه ريشه آنها از خاك پوشيده شده است
تعداد زيادي از گياهان هميشه سبز و برخي از پهن گان بزرگ را مي‌توان به اين فرم به دست آورد. در اين حالت صدمات وارده به ريشه به حداقل مي‌رسد ولي براي حمل بسيار حجيم مي‌باشند. به همين دليل پوشش آنها به هنگام كاشت بايد حذف گردد. ريشههاي جديد اين گياهان نيز مانند گياهان پرورش يافته در ظرف به جاي تثبيت درون خاك محل كاشت بيشتر تمايل ذاتي به رويش در گلوله خاك دارند، به ويژه اگر خاك چندان مناسب نباشد.(1)
جستها (قلمه و پاجوشها)
صنوبرها و بيدها را مي‌توان با استفاده از پاجوشها كشت نمود. پاجوشها قطعات چوبي هستند كه معمولاً از شاخصه‌هاي نورستة يك يا دو ساله به طول 2 تا 3 متر و در عمق بيش از يك متر درون زمين قرار مي‌گيرند. در زمينهايي كه عمليات كشاورزي در آن به خوبي صورت گرفته است مي‌توان از جستهاي كوتاهتر، حدوداً به طول 25 سانتي‌متر استفاده نمود. هيچ‌گاه نبايد جستها را درون خاك فشار داد بلكه بايد آنها را درون حفره‌اي كه توسط ديلم ايجاد شده قرار داده و فضاي كوچك اطراف آن را با شن يا ماده نرم مشابه ديگري پر نمود. استفاده از جستهاذ روش ساده و كم‌هزينه‌اي براي تثبيت اين گونه درختان مي‌باشد. (1)
اندازه گياهان
در بسياري از جنگلكاري شهري به دليل اهميت زيبايي و اثر فوري بصري، كاشت امر مهمي محسوب مي‌شود. در جنگلكاريهاي مرسوم تمام كوششها مي‌تواند در جهت رشد و بقاي مناسب گياه با كمترين هزينه هدايت شود. در جنگلكاري شهري، زيبايي نيز اغلب بايد به ساير معيارها اضافه شود و اين خود ايجاد مشكل مي‌كند.
گياهان بزرگ همچون نهالهاي حجمي دانه‌زا كه 3 تا 4 متر طول داشته و اثر بصري سريع را تأمين مي‌كنند نه تنها گران هستند بلكه سخت‌تر از سايرين مستقر شده و نمو مي‌كنند.
همچنان كه قبلاً نيز تأكيد شد، برنامه‌ريزي قبلي براي هر گونه توسعه‌اي مي‌تواند موجب سبكباري در اين زمينه شود، به اين صورت كه نهالهاي كوچكتر را بسيار جلوتر از موقع در محل بكارند. اما در عمل، چنين وضعي چندان رخ نمي‌دهد و توسل به استفاده از نهالهاي بزرگ امري جاري و متداول است كه خود نتايج مأيوس كننده‌اي به بار مي‌آورد.
معمولاً كارگزاران نهالستانها، نهالها را در سه اندازه عمده تحويل مي‌دهند. هر چند كه هر دسته از اين اندازه‌ها داراي زير تقسيماتي مي‌باشند. (1)
نونهالها، نهالهاي بازكاشت شده و نهالهاي ريشه‌زده
اين گياهان درختان كوچكي هستند كه كمتر از 2/1 متر ارتفاع داشته و ممكن است سن آنها 3 تا 4 سال باشد. نونهالها، گياهاني هستند كه از محل كاشت بذرشان جابجا نشده‌اند (بستر نهالستان يا ظرف) در حالي كه نهالهاي بازكاشت شده همان طور كه از نامشان پيداست از يك بستر نهالستان به بستر ديگري انتقال يافته‌اند و هدف از اين عمل تسريع نمو ريشه مي‌باشد.
برخي اوقات به جاي انتقال فيزيكي نهالها، ريشه آنها را در بستر كاشت از زير قطع مي‌نمايد تا رشد قسمتهاي پاييني و ريشههاي جانبي تشديد شود.
در كل هر چه گياهان مدت بيشتري در نهالستان پرورش داده شوند گرانتر خواهند بود. قيمتها در سال 1989 به طور مثال بين 15 تا 50 پنس[1] به ازاي هر درخت بود.
گياهان بازكاشت شده كه معمولاً به صورت 1+1 نشان داده مي‌شوند نهالهاي تجاري مورد مصرف در جنگكاريهاي مرسوم مي‌باشند. آنها گياهاني هستند كه براي جنگلكاريهاي بسيار عظيم با هدف كاشت گروه‌ها يا دسته‌هاي درختان توصيه مي‌شوند، زيرا اغلب با تيمار صحيح در اولين سال كاشت به سرعت پا گرفته و رشد سريع خود را آغاز مي‌كنند. (1)
تركه‌ها
تركه‌ها گياهاني بلندتر، بين 2/1 و 5/1 متر بوده و معمولاً سن آنها 4 تا 5 سال يا بيشتر مي‌باشد. از آنجا كه شاخه‌ها، تمام طول ساقه را فرا مي‌گيرند مي‌توان آنها را تركه پردار ناميد. تركه‌ها به علت آن كه درختان بزرگتر و مسن‌تري هستند گرانتر بوده و به عنوان نمونه بين 1 تا 2 پوند قيمت دارند. استفاده از آنها بايد به كاشت يك رديفه در كنار ديوارها يا حصارهاي فلزي و گاهي اجتماعات كوچك گوشه پاركها و زمينها محدود گردد. در درختكاري دسته‌اي نهالكاري كه به منظور تداعي اثر جنگلها طراحي مي‌شوند بايد از گياهان بازكاشت شده استفاده نمود. (1)
نهالهاي بلند عاري از شاخه
گياهان بزرگي هستند كه به طور معمول به منظور ايجاد ساقه‌اي بدون شاخه به طول 5/1 متر هرس شده ودر منتهي اليه ساقه داراي شاخه مي‌باشند. با توجه به گونه، اندازه و سن گياهان ممكن است 50 پوند قيمت داشته باشند. اما واضح است كه به علت اندازه‌شان اثر فوري خواهند داشت. حتي اگر حداكثر دقت به هنگام كاشت صورت گيرد به هر ترتيب گياهان تازه كاشته شده از اين گونه به ندرت 1 يا 2 سال اول سالم به نظر مي‌رسند. به طور نمونه برگها تمايل به كوچك شدن دارند و برخي از شاخه‌هاي تازه جوانه زده مي‌ميرند و تاج ضعيف به نظر مي‌رسد. آبياري كافي در سال اول در خاكهاي خشك اين مشكلات را تقليل مي‌دهد. اما در خاكهاي مرطوب، فشرده و بازهكشي ضعيف وضع را بدتر نموده و به طور آشكار هزينه را بالا مي‌برد. (1)
كاشت انبوه چنين درختاني، به عنوان مثال گروه‌هاي 10 تايي يا بيشتر توصيه نمي‌شود. استفاده اساسي از آنها بايد به صورت فاصله‌دار در خيابانها و بازارهاي خريد و فروش محدود گردد. به هر ترتيب استفاده آزمايشي از يك يا دو اصله از آنها در كنار ساير كاشتها براي نماسازي پاركها كه احتمال خرابكاري در آنها وجود دارد. با ارزش است. اما مانند ساير كشتها بايد تمام مراقبتهاي لازم براي اطمينان از تثبيت اين نوع گياهان گرانقيمت صورت گيرد.
درختان بزرگ نيز به اندازه درختان كوچك نيازمند مراقبت و توجه در طول دوران استقرار خود هستند.(1)
درختان نيمه بالغ
اين درختان بزرگ به طور استثنايي براي كاشتهاي انفرادي و بسيار خاث مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين درختان هيچ جايي در جنگلكاري شهري ندارند. (1)
مقايسه به كارگيري نهالها با اندازه‌هاي متفاوت
قيمت زياد درختان بزرگ به عنوان يك نكتة منفي بارز مود تأييد است. براي كاشت دير هنگام اين درختان بايد از تكنيك پرخرجي استفاده نمود كه نامناسب بودن آنها را براي
[1]- پنس – واحد پول خرد پوند انگلستان.