تحقیق اطلاعات فناوري ارتباطات و مديريت دانش در ايران

در چهار سال گذشته شاهد تغييرات قابل توجهي در جامع ايران بوده‌ايم. برخي متخصصان اين تحولات را ناشي از سياست دولت در متنوع‌سازي اطلاع رساني مي‌دانند در حاليكه  ديگران بر اين باورند كه اين تحولات زاييده شرايط بالقوه اجتماعي هستند. آنچه مسلم است اين است كه بدون وجود سرمايه‌گذاريهاي كلان در زمينه فرا ساختارهاي ارتباطات در دهه گذشته، چنين تغييراتي به اين سرعت شكل نمي‌گرفت. اين تحولات را مي‌توان از چنين جنبه‌ مورد مطالعه قرار داد. اما به علت حجم بالاي مطالب ما تنها از دو جنبه به موضوع خواهيم پرداخت. يك تأثير برنامه توسعه ارتباطات بر اين امر و ديگري شكل‌گيري نيرويي در جهت ايجاد يك روند فطري مديريت دانش.

1– پيشرفتهاي ارتباطي و ICT

در آغاز انقلاب اسلامي تنها 850000 تلفن ثابت در كل كشور وجود داشت و در سال 1993 اين رقم با افزايش چشمگير به حدود 3597900 خط تلفن ثابت رسيد و از آن زمان اين رشد كماكان ادامه داشته  است و تا سال 1999 در كل كشور در حدود 8400000 خط تلفن ثابت مشغعول به كار مي‌باشد. به عبارت ديگر در طي دو دهة گذشته تلفن ثابت كشور داراي ضريب نفوذي در حدود 34/13 درصد شده است. اين ضريب نفوذ ايران را از لحاظ دارا بودن تلفن ثابت در ردة پنجم جهان قرار مي‌دهد.

در ضريب نفوذ ذكر شده بالا تلفن همراه موجود در كشور به حساب نيامده است. در اواخر دهة 1980 هيچگونه خدمات تلفن همراه در كشور عرضه نمي‌شد. در ابتدا برخي مناطق آزاد اقتصادي شروع به عرضه خدمات تلفن همراه بنمودند. با شروع سال 2000 بيش از نيم ميليون تلفن همراه در دست مردم قرار دارد و اين شبكه بيش از 230 شهر ايران را پوشش مي‌دهد و در حدود 500 كيلومتر جاده‌‌هاي بين شهري كشور تحت پوشش شبكه ‌ماهواره‌اي قرار دارد.

كانالهاي مايكرويرو داخل شهري به 303671 كانال ارتقاء يافته است. در حاليكه در سال 1978 اين رقم 17185 كانال بوده است . همچنين تا اواخر سال 1999 تعداد كانالهاي بين‌المللي به تعداد 7937 بالغ گرديده است. اين رقم بدين معناست كه در حدود 2450 شهر ايران به شبكه‌هاي ارتباطي بين‌المللي دسترسي دارند. ضريب نفوذ ارتباطي تنها محدود به مناطق شهري نشده است بلكه در زمان تهيه اين گزارش در حدود 24000 روستاي كشور به شكله مخابرات ملي پيوسته اند رقم افزايش ماهيانه اين رشد در حدود 246 روستا مي‌باشد.

تعدادي مراكز تحقيقات مخابرات نيز در كشور مشغول فعاليت هستند وظيفه اصلي اين مراكز علاوه بر تاكيد بر موضوع اصلي فعاليت خود، خدمات دهي و پشتيباني مخابرات در ايران مي باشد. براي نمونه مركز تحقيقات مخابرات ايران بطور مداوم به دانشگاهها و محققان كمك‌هاي شاياني ارائه مي‌كند.

رشد ضريب نفوذ تلفن ثابت به همراه متنوع شدن خدمات مخابراتي بازار اينترنت ايران را تحت تأثير قرار داده است. با اين مركز  ديتا مخابرات مسئول اصلي توسعه شبكه  اينترنت كشور مي‌باشد، سرويس دهنده‌هاي مستقلي نيز در اين زمينه مشغول مي‌باشند. در زمان نگارش اين گزارش، بيش از 90 سرويش دهنده اينترنت در ايران وجود دارد و بسياري از اين ISP ها در دو سال اخير وارد بازار گرديده‌اند. برخي از اين سرويس‌دهنده‌ها همانند IPM و ندارايانه با استفاده از فناوري ماهواره دسترسي مستقل به اينترنت و شبكه‌هاي جهاني ارائه مي‌دهند. با اين حال بسياري از ديگر سرويس دهنده‌ها وابسته به مركز ديتا مخابرات به عنوان backbone اوليه هستند. اين عامل باعث رشد زياد صنعت nascent اينترنت گرديده است.

اين صنعت اكنون به دليل كمبود نيروي تخصص تحت فشارهاي مضاعف قرار دارد.

تاكيد استراتژيك كنوني صنعت اطلاع رساني و ارتباطات ايران بر حوزه‌هاي زير مي‌باشد:

1. توسعه مخابرات
2. تجديد ساختار اطلاعات و داده‌ها
3. تحول فراساختاري شبكه‌هاي ديتا
4. تحقيقات
5. خصوصي سازي
6. توسعه منابع انساني
7. حضور در عرصه‌هاي بين‌المللي

علاوه بر آنچه كه به عنوان فعاليت اصلي شركت مخابرات ايران انجام گرفته است پيشرفتهاي ديگري نيز توسط ديگر سازمانها و غيره به وقوع پيوسته است. وزرت علوم تحقيقات و فناوري پروژه شبكه اختصاصي دانشگاهها را تا قبل از پايان سالجاري ميلادي اجرا و آزمايش خواهد نمود. پروتكل استاندارد اينترنت اين شبكه TCP/IP با تركيب اينترنت / اينترانت خواهد بود. با وجود بود. با وجود اينكه كاربران اين شبكه قادر به دسترسي به شبكه اينترنت خواهند بود. با اين حال دانشگاههاي  و مراكز تحقيقاتي مي‌توانند در صورت لزوم از سرويس‌هاي موجود ديگر نيز استفاده كنند.و مسئوليت نگهداري از اين شبكه اختصاصي بر عهده سازمان پژوهشهاي علمي و فني (IROST) مي‌باشد. تمركز IROST بر Backbone ايجاد شده توسط اداره ديتا مخابرات مي‌باشد اما يك Backup ثانويه نيز جهت برطرف نمودن هر گونه نقص پيش‌بيني شده است. علاوه بر شبكه اختصاصي دانشگاهها، شبكه اختصاصي دانشگاهها، شبكه بانكي كشور در حال كاملاً مكانيزه شدن مي‌‌باشد و در همين زمينه يك شبكه ايمن و جداگانه ايجاد گرديده است. اين شبكه تحت مديريت مركز خدمات انفورماتيك بانك مركزي ايران قرار دارد.

راديو و تلويزيون و توليد لوازم الكتريكي

با توجه به اين حقيقت كه هيچگونه شبكه خصوصي راديو تلويزيون در ايران نمي‌تواند به فعاليت بپردازد ولي بهر ترتيب تحولات چشمگيري در اين زمينه رخ داده است. صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران يك شبكه خبري ملي جديد به نام «شكبه خبر» راه اندازي نموده است كه 24 ساعت اختبار را در زمينه‌هاي مختلف بر روي آنتن مي‌فرستند. علاوه بر آن، به همراه سياست اخير دولت مبني بر گفتگوي تمدن‌ها صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران 2 شبكه بين‌المللي راه اندازي نموده است كه از طريق ماهواره قابل دسترس مي‌باشند. شبكه «جام جم» كه شبكه خبري است و به سه زبان انگليسي، فرانسه و عربي اخبار پخش مي‌‌نمايد. شبكه ديگر «سحر» شبكه‌اي است كه به پخش برنامه‌ براي ايرانيان ساكن آمريكايي شمالي، اروپا و آسيا مي‌پردازد. با استفاده از پايگاههاي موجود الكترونيكي، متخصصان ايراني توانسته‌اند پوشش ملي و بين‌المللي راديو و تلوزيون را افزايش دهند. در حال حاضر اكثر برنامه‌هاي موجود را مي‌توان در سرتاسر كشور دريافت نمود. همچنين امكان اجاره كاست‌هاي ويدويي و فروشگاههاي سمعي و بصري نيز وجود دارد.

علاوه بر آن تلاش گرديده  است تا خبرگذاريها و يا نمايندگي‌هاي خصوصي يا نيمه خصوصي راه‌اندازي شوند. خبرگزاري دانشجويان ايراني نمونه‌اي از اين تلاشها مي‌باشد. علاوه بر آن، بسياري از اين شعبه‌ها براي عرضه خدمات خود اتكاء زيادي به شبكه اينترنت دارند. نمونه‌اي از اين شبكه‌ها، اخبار ندا رايانه مي‌باشد. با اين حال اين فعاليت‌ها هنوز در مرحله شكل‌گيري هستند و مستلزم جواب بازار خود مي‌باشد.

 2-1 توليد

از سال 1998 تاكنون، ايران اقدام به توليد مراكز پرظرفيت ديجيتال تا حد ITMC/NEAX 61 نموده است. صنايع مخابرات كشور ساليانه 1/8 ميليون پورت مراكز تلفن پرظرفيت ديجيتال در انواع Transit, Local و STD توليد مي‌كند. اين صنايع همچنين موفق به ساخت ساليانه 500 هزار دستگاه تلفن روميزي در مدلهاي مختلف شده است. و همراه با افزايش توليد خود كنترل كيفيت توليد را نير تا آخرين امكانات و دست آوردهاي جديد بالا برده است. از برنامه‌هاي صنايع مخابرات ايران متنوع نمودن توليد ات از طريق راه‌اندازي خطوط جديد توليد انواع تلفن‌هاي ثابت، بي سيم و موبايل همچنين فراخوان (pager) و شبكه‌هاي ISDN مي‌باشد. سرمايه‌گذاري در اين بخشهاي حياتي و توانايي شركت مخابرات در جهت پوشش دادن كلي آنها موجب پيشرفتهاي وسيعي گرديده است.

از سوي ديگر شركت طرح و توسعه تلفن ايران مسئول اجراي بخش فيزيكي توسعه ذكر شده مي‌باشد و در همين راستا طرح و نصب شبكه كابل شهري و بين شهري توليد كابل مسي، فيبرنوري و ساخت قطعات فلزي بتوني و پلاستيكي مورد نياز شبكه‌هاي مخابراتي در كشور بر عهده اين شركت است. بخش كارخانجات كابلهاي مخابراتي ايران نيز به توليد سيم و كابل جهت توسعه مذكور مي‌پردازد. اين بخش ساليانه 40 هزار كيلومتر TCP همچنين 20 هزار كيلومتر سيم توليد مي‌كند. اين بخش تاكنون 5000 كيلومتر كابل فيبرنوري و 4000 كيلومتر MCM توليد نموده است و نمونه‌اي از 120 ميليون دلار سرمايه‌گذري صنعت مخابرات كشور در پشتيباني فرا ساختاري صنعتي مي‌باشد.

3-1- وسايل خانگي الكتريكي

چندين مجتمع صنعتي بزرگ در ايران به توليد وسايل خانگي الكتريكي مي‌پردازند و قديمي‌ترين اين مجتمع‌ها كارخانجات الكتريكي پارس مي‌‌باشد كه در اواسط دهه 1960 ميلادي افتتاح گرديده است. بسياري از اين كارخانجات با سرمايه‌گذاري بخش خصوصي شكل گرفته‌اند. با اين وجود، صا ايران اخيراً خط توليد متنوعي از محصولات الكتريكي و برقي راه اندازي‌نموده است. در سال 1989 محصولات صا ايران در جهت امورات نظامي و شامل وسايل دقيق اندازه‌گيري مي‌شد. اما تعدادي از بخش‌هاي توليدي آن به مرور زمان در جهت ساخت تجهيزات غير نظمي الكتريكي از جمله تلوزيون و گوشي تلفن همراه تجهيز شدند. اين صنايع همچنين به توليد برخي قطعات كامپيوتري از قبيل نمايشگرهاي كامپيوتري نيز پرداخته است. در حال حاضر 5 كارخانه در ايران به توليد تلوزيونهاي سياه و سفيد و رنگي اشتغال دارند. با اين حال هنوز توانايي توليد تلوزيونهاي ديجتالي يا wide-screen وجود ندارد بسياري از اين كارخانجات خطوط توليد نمايشگر كامپيوتر نيز راه‌اندازي كرده‌اند. با اين حال قطعه بسيار مهم اين صنعت يعني لامپ تصوير آن بايستي از خارج وارد گردد.

با سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي انجام شده در مناطق آزاد تجاري پيشرفتهاي ديگري نيز در صنعت وسايل خانگي و الكتريكي صورت گرفته است. ابتدا شركت DAEWOO و بعد از آن شركتهاي سامسونگ و پاناسونيك در مناطق آزاد تجاري ايران سرمايه‌گذاري نمودند.

تاكنون توانايي واقعي توليد كامپيوتر در ايران وجود نداشته است. در اواسط دهة 1980 شركت پارس الكتريك تلاش نمود تا خط توليد كامپيوتر را در كارخانه خود راه اندازي نمايد اما به دليل عدم توانايي در همگامي با پيشرفتهاي سريع جهاني و همچنين محدويتهاي مالي مجبور شد فعاليت اين خط توليد را متوقف سازد. تا امروز تنها شركت ايزايران توانايي توليد برخي قطعات را پيدا نموده است كه البته بسياري از اين قطعات مصرف عمومي ندارند. اغلب كامپيوترهاي ايران با مونتاژ قطعات تحويل مشتري مي‌گردند.

4-1- صنعت كامپيوتر

صنايع كامپيوتر ايران بر پايه‌اي بسيار متناقض استوار گرديده است. به غير از برخي محصولات معروف جهاني از جمله Compaq Sun و مكينتاش، اغلب كامپيوترهاي ايران مونتاژ مي‌شوند. علاوه بر فروشگاههاي فراوان قطعات كامپيوتري، شركتهاي زيادي نيز وجود دارند كه بر حسب نياز مشتري كامپيوتر مونتاژ مي‌نمايند. در مورد تجهيزات فرعي كامپيوتري از قبيل اسكنر، پرينتر و مانيتور توانايي توليد قابل توجهي وجود دارد. شركت ماشينهاي اداري ايران تحت ليسانس تعدادي شركت كره‌اي و ژاپني به توليد پرينتر و اسكنر پرداخته است.

هنوز زمان زيادي است تا سرويسهاي اينترنت در ايران به حد مطلوب برسند. اگر چه «حد مطلوب» نسبي است اما به گفته متخصصان حد مطلوب سرويس اينترنت زماني است كه در ازاي 10 دلار امكان دسترسي 150 ساعت اينترنت با سرعت 56 كيلوبايت در ثانيه وجود داشته باشد. در سال 1997 در ايران و در شهر تهران تنها يك كافه اينترنت پيدا كرد. اينترنت به ابزاري جهت برابر نمودن امكانات در راه آزادي بيان و همچنين تجارت بدل شده است. با اين حال به دليل نظام بانكي و اعتباري قديمي و همچنين قوانين نظارت بر ارز تجارت الكترونيك هنوز متصور ندشه است.

دوره‌هاي آموزشي كامپيوتر و اينترنت در بخش خصوصي ترويج يافته است. دوره‌هاي آموزشي با ارائه گواهينامه‌هاي معتبر بازاري داغ گرفته است. اما با وجود اينكه علم كامپيوتر در ايران در مرحله شكل گيري است. فرار مغزها در اين رشته بسيار مشهود است و مسئله‌اي است كه بايد راه حلي براي آن يافت شود.

مديريت دانش در صنايع اطلاع رساني ايران ساختاري مساوي در حال شكل‌گيري است. در حاليكه موسسات دولتي و بخش خصوصي در حال مكانيزه كرن روندهاي تجاري خويش و ايجاد پايگاههاي اطلاعاتي هستند. بخش كوچكي از اين صنعت به سوي مديريت دانش حركت مي‌كند. براي مثلا مركز اطلاعات و مدرك علمي ايران در اين راه سرمايه گذاري وسيعي انجام داده است. اگر پشتيباني از پروژه‌هاي اخير مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران همچنان ادامه يابد، اين مركز تا پايان سال 2001 تنها موسسه خدمات دولتي ايران خواهد بود كه فرآيند توليد داده‌هاي آن كاملاً الكترونيكي (paperless) خواهد بود.

نمودار مديريت دانش در ايران به شرح زير مي‌باشد. همچنان كه در تصوير صفحه بعد ديده مي‌شود. اين فرآيند فرآيندي دو طرفه است. در حوزه دانشگاهي (Academic) ، محققان دانشگاهها، دانشكده‌ها و متخصصان اطلاعات خام را به شكل گزارش، نشريه مقاله و حتي محصولات جزوه‌اي توليد مي‌كنند. اين اطلاعات خام جمع‌آوري و عناصر ديتا آنها استخراج مي‌گردد. اطلاعات جمع‌آوري شده بدين طريق مورد تحليل قرار مي‌گيرد تا گرايشهاي مشخص يا تركيب جديد اطلاعاتي بصورت آماري استخراج شده بدين طريق مورد تحليل قرار مي‌گيرد تا گرايشهاي مشخص يا تركيب جديد اطلاعاتي بصورت آماري استخراج شود. اين تحليل در برخي موارد حتي بصورت بازگشتي انجام مي‌‌پذيرد. تحليل اطلاعات مي‌تواند به اتخاذ روند تشكيل مي دهند. با اين حال برخلاف