تحقیق اسپان( بذر قارچ )
تولید اسپان
تعریف
اسپان ، در واقع بذر قارچ بشمار رفته و شامل توده سفيد رنگ ميسليومي حاصل از كشت خالص قارچ در مراحل قبلي است كه به روش خاص آزمايشگاهي بر روي يك ماده ناقل كشت شده و از آن براي تلقيح در بستر كاشت آماده استفاده مي‌گردد. ماده ناقل بر حسب نوع قارچ متفاوت بوده كه از اين نظر؛ مي‌توان اسپانها را به دو نوع بذري (ماده ناقل بذر چاودار) و غير بذري (با ماده ناقل كود اسب؛ پرليت و يا براده چوب) تقسيم بندي نمود.
با نگاهي به تاريخ درمي‌يابيم كه روند توليد اسپان قارچ و بالاخص نوع پرطرفدار دكمه‌اي دستخوش تغيير و تحول فراواني شده تا بصورت امروزي تكامل يافته است. در طي قرن هجدهم ميلادي، كه پرورش قارچ خوراكي مراحل اوليه خود را طي مي‌نمود؛ توليد كنندگان اسپان مورد نياز خود را با جمع‌آوري توده‌هاي ميسليومي از طبيعت كه قارچ در آن به طور طبيعي رشد كرده بود جمع‌آوري نموده و براي تحريك رشد ميسليوم‌ها از مكمل‌هاي غذايي و به خصوص كود اسب استفاده مي‌كردند و در بعضي موارد؛ هم چنين از کمپوست مصرفي در كشت قبلي؛ به عنوان اسپان در كشت‌هاي بعدي استفاده مي‌نمودند. در هر صورت، از آنجا كه در هيچ يك از روش‌هاي فوق از كشت خالص قارچ استفاده نمي‌شد و شرايط نيز استريل نبود؛ با مصرف اين گونه اسپانها، بسياري از آفات و امراض نيز همراه با اسپان به بسترها منتقل شده و عملكرد را پائين مي‌آوردند.
با پيدايش روش‌هاي جديد كشت خالص قارچ ـ كشت بافت يا كشت هاگ ـ ديگر جايي براي اسپان‌هاي طبيعي قديمي نماند. با استفاده از اين روش‌ها هر توليد كننده از پاك بودن اسپان مصرفي؛ نوع و خصوصيات كمي و كيفي آن مطلع بود. در پي آن به گزيني نژادي و توسعه ارقام پرمحصول و با كيفيت براي اولين مرتبه در طول تاريخ كشت قارچ ممكن گرديد و از طرفي بتدريج بسترهاي كاشت استريل و استاندارد امروزي بوجود آمد.
در سال 1932، دكتر سيندن براي اولين مرتبه؛ اسپان‌هاي بذري كنوني را در آمريكا ابداع نمود. از آن موقع تاكنون؛ بذر چاودار در اين مورد بيشترين استفاده را داشته، هر چند از بذر ديگر غلات همچون گندم؛ ارزن؛ و نوعي ذرت خوشه‌اي نيز استفاده مي‌شده است. مزيت عمده اسپان بذري؛ عبارتست از افزايش سطح تلقيح چنان كه از هر دانه چاودار، ميسليوم‌هاي زيادي توليد و پخش مي‌شود و با توجه به اين كه هر كيلو بذر چاودار تقريباً حاوي 25000 دانه مي‌باشد، درمي‌يابيم كه هر كيلو اسپان بذري چاودار، به مقدار زيادي ميسليوم توليد مي‌نمايد.
در ادامه، فهرستي از انواع بذر غلات مورد استفاده در توليد اسپان بذري و بلافاصله در پي آن جدولي حاوي خصوصيات فيزيكي مهم هر بذر ارائه مي‌گردد.
1. برنج: استفاده از آن به علت مقدار نشاسته بالاي موجود در بذر و در نتيجه چسبيدن آنها به هم حتي در مقدار رطوبت پائين؛ متداول نمي‌باشد.
2. ارزن: بسيار ريز بوده و از طرفي سطح آن نيز صاف است كه در توليد اسپان بروز مشکل مي‌نمايد. با اين وجود شركت توليد كننده اسپان تجاري آميسل توانسته از آن با موفقيت اسپان تهيه نمايد.
3. ذرت خوشه‌اي: از آنجا كه سطح بذور اين غله كروي است، اسپان نسبتاً خوبي از آن مي‌توان به دست آورد، اما فرآوري آن نسبتاً مشكل است. شركت استالر سالهاست كه از نوعي ذرت خوشه‌اي بنام ميلو درتهيه اسپان بهره مي‌برد
4. گندم: مانند چاودار در توليد اسپان، موفق بوده است.
5. گندم سياه و علف چمني : وزن هزار دانه هر دو بالاست، بدين معني كه بذر آنها در مقايسه با ديگر غللات ريزتر مي‌باشد، اما عيب آن اين است كه رطوبت خود را از دست داده و جداسازي آنها از هم مشكل و به سختي به هم مي‌چسبند و در نتيجه هم زدن تلقيح ميسليومي را با مشكل مواجه مي‌نمايند. از بذر اين دو رقم بيشتر براي تحريك توليد ميسليوم‌هاي سخت اسكلروتيوم در ارقامي از سيلوسب استفاده مي‌شود.
6. چاودار: امكان دسترسي راحت، قيمت كم و قابليت جداسازي دانه‌هاي آن از يكديگر و از طرفي وزن هزاردانه مناسب آن (000/40 عدد بذر در هر کيلوگرم) از جمله مهمترين خصوصياتي است كه امكان استفاده از بذر آن را در توليد اسپان فراهم ساخته است.
تحقیق اسپان( بذر قارچ )