بررسي رابطه شوخ طبعی با سلامت روانی در دانشجويان
مقدمه
- مزاح يا شوخ طبعي
مزاح [1] به عنوان يكي از ويژگيهاي شخصيتي انسان، كيفيتي منحصر به نوع آدمي است. اگر چه ارائه تعريف دقيقي از مزاح دشوار است، اما حتي در تمدنهاي باستان نيز در اين باره نظرات و مطالب گسترده اي مطرح شده است. مثلاً در كتاب عهد عتيق، پندي به اين مضمون وجود دارد كه «دلي شاد به خوبي يك طبيب كار مي كند» افلاطون، ارسطو و انديشمندان و فلاسفه ساير اعصار و قرون نيز دربارة مزاح به اظهار نظر پرداختند. در متون احاديث اسلامي نيز رواياتي از پيامبر و ائمه وجود دارد كه حاكي از تأثيرات مثبت مزاح در زندگي مؤمنان است. در رواياتي از پيامبر اكرم (ص) ايشان فرموده اند «هيچ مؤمني نيست جز اين كه او را شوخي و مزاح است».
متون اخير روان شناسي بر نقش مزاح در سازگاري و مقابله [2] با استرس از يك سو و اثرات آن در افزايش بهبود كيفيت زندگي از سوي ديگر تأكيد كرده اند (نجاريان، براتي و ابراهيمي قوام، 1373). در اصطلاح Humor (به معني مزاح) از كلمة لاتين Humere به معناي «جاري ساختن» و «مرطوب بودن» مشتق شده است. از ديدگاه فلاسفه و انديشمندان باستان، مزاح متأثر از اخلاط چهارگانه بدن است كه سبب علامت جسمي و رواني اند. آنان معتقد بودند خون قرمز، جاري، گرم و مرطوب است و چنانچه بر ساير اخلاط غالب شود، فرد سالم، اميدوار، با نشاط و سر حال مي گردد. اما چنانچه ترشحات ساير اخلاط غلبه يابند فرد در حالتي مرضي قرار مي گيرد براي مثال اگر ترشحات كبد كه صفراي سياه است غالب شود فر دچار نوعي حالت مرضي مي شود و از نظر خلقي، حساس، زودرنج، كج خلق و دچار حالات ماليخوليا و افسردگي مي شود كه سبب نگ`رشي منفي و غمگنانه به زندگي مي گردد. بدين ترتيب علت انتخاب اصطلاح Humor به جاري و مرطوب بودن خون به مثابة علت سببي مزاح است. در قرون ميانه و پس از آن نيز پيرامون مزاح و شوخي نظراتي ارائه شده است. مثلاً توماس هابز [3] فيلسوف انگليسي معتقد بود كه شوخي در درجه اول، روشي در جهت ابراز خشم و غضب آدمي است و هدف آن توهين به مخاطب يا شخص ثالث است (به نقل از راسكين [4]، 1985). كانت [5] مزاح را احساس و تأثير حاصل از تغيير شكل ناگهاني و بي ربط يك توقع يا انتظار به هيچ و پوچ مي دانست.
آشنايي با متون روانشناسي دربارة مزاح
روان شناسان مزاح را به مثابه يكي از ويژگيهاي شخصيتي انسان در نظر گرفته و آن را از ديدگاههاي مختلف مورد بررسي قرار داده اند. در دهه 1960 م. علاقه روان شناسان به نقد و بررسي مزاح و خنده براي وجود آدمي جلب شد. برخي از روان شناسان معتقدند كه مزاح و خنده براي وجود آدمي و زندگي او، از اهميت بسيار بالايي برخوردار است (كورتكف [6]، 1991؛ ميندس[7] و كوربين [8]، 1985). ديدگاه عمده دربارة نقش روان شناختي مزاح معتقد است كه مزاح نوعي سبك سازگاري و انطباق است. فرويد [9] (1916) معتقد است كه مزاح يكي از سازوكارهاي دفاعي «من» و نوعي تلاش اقتصادي جهت
فهرست مطالب
چكيده الف
فصل اول: موضوع تحقيق
مقدمه 2
بيان مسئله تحقيق 6
اهميت و ضرورت تحقيق 7
اهداف تحقيق 7
تعريف مفهومي و عملياتي متغيرها 7
فصل دوم: مباني نظري و يافته هاي پژوهشي
مباني (رويكردهاي) نظري روان شناختي مزاح 11
نظريه اهانت 11
نظريه تخليه هيجاني و آسودگي 11
نظريه ناهماهنگي و تباين 12
واكنشهاي مزاح 13
مزاح و سيستم ايمني بدن 15
مزاح و عملكرد تحصيلي 16
نقش درماني مزاح 16
تبين روان شناختي از تأثير مزاح در مقابله با استرس 17
مدل تعاملي استرس 18
مباني نظري سلامت رواني 21
نظريه موري 22
نظريه آدلر 23
نظريه فروم 23
نظريه مزلو 23
نظريه اسكينر 24
نظريه يونگ 24
افراد سالم از نظر رواني 25
نظريه اسلام 26
اهميت سلامت روان 28
عوامل زيستي 28
عوامل عاطفي و رواني 30
عوامل اجتماعي 30
رابطة بين استرس، كنار آمدن و سلامتي 30
پيامدهاي استرس 33
اختلال هيجاني 33
اختلال شناختي 34
اختلال فيزيولوژيكي 35
كنار آمدن 36
روشهاي كنار آمدن مستقيم 36
كنار آمدن مواجهه اي 37
مسئله گشايي برنامه ريزي شده 38
حمايت اجتماعي 38
روشهاي كنار آمدن دفاعي 40
مكانيزمهاي دفاعي 40
كاهش دهندگان شيميايي استرس 41
پسخوراند زيستي 42
ورزش 43
يافته هاي پژوهشي در زمينة مزاح (شوخ طبعي) 43
ترغيب پرورش توانايي شوخ طبعي 47
فصل سوم: روش تحقيق
جامعه آماري و روش نمونه گيري 50
ابزار اندازه گيري (پرسشنامة تجديد نظر شدة علائم رواني SCL25-R) 50
نمره گذاري پرسشنامه SCL25-R 50
پايايي پرسشنامه تجديد نظر شدة علائم رواني SCL25-R 51
مقياس شوخ طبعي (مزاح) مارتين ولفكورت 51
نمره گذاري مقياس سنجش شوخ طبعي 51
طرح تحقيق و منطق انتخاب آن 52
روش اجرا تحقيق 52
روش تحليل داده ها 53
فصل چهارم: يافته هاي تحقيق
يافته هاي توصيفي 55
يافته هاي مربوط به فرضيه تحقيق 57
فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري تحقيق
تبيين يافته هاي تحقيق 59
محدوديتهاي تحقيق 60
پيشنهادات 60
فهرست منابع 62
ضمائم 68
فصل اول
موضوع تحقيق
مقدمه
بيان مسئله تحقيق
اهميت و ضرورت تحقيق
اهداف تحقيق
تعريف مفهومي و عملياتي متغيرها