اصول مديريت و پرورش شترمرغ
مقدمه
آدمي از بدو خلقت و استفاده از ابزارهاي ساده تا به امروز با كمك فن‌آوري جديد، از حيوانات وحشي و اهلي براي تأمين نيازهاي خود بهره برده است. اهلي‌نمودن حيوانات و پرورش آنها جهت استفاده از محصولات متنوع‌شان ديرينه چندين هزارساله دارد. دانشمندان و پژوهشگران دنيا در حال مطالعه مستمر و يافتن شيوه‌هاي استفاده بهينه از دامها و افزايش كمي و كيفي محصولات آنها مي‌باشند. از حدود صدهاسال پيش پرورش شترمرغ با هدف بهره‌گيري از فرآورده‌هاي آن و بدليل ويژگي‌هاي خاص اين پرنده، بويژه در قاره افريقا بطور قابل توجهي مطرح بوده است. خصوصياتي همچون مقاومت زياد در برابر شرايط اقليمي متفاوت، ويژگي‌هاي تغذيه‌اي و كيفيت منحصر به فرد فرآورده‌هاي آن مثل گوشت،چرم و پر سبب شد تا از ابتداي دهه حاضر استقبال شاياني از سوي توليدكنندگان در كشورهاي توسعه‌يافته و در حال توسعه جهت پرورش و تكثير شترمرغ در سطح انبوه و به شكل صنعتي بوجود آيد. بطوري كه در اين زمان كوتاه مطالعات و فعاليتهاي گسترده‌اي در زمينه پرورش و و فعاليتهاي گسترده‌اي در زمينه پرورش، تغذيه، اصلاح نژاد، بهداشت و بيماريهاي اين پرنده صورت پذيرفته و در قالب مقاله و كتاب در دسترس علاقه‌مندان قرارگرفته است.
صفات برجسته و طبقه‌بندي جانورشناسي:
شترمرغ به طبقه پرندگان تعلق دارد و يكي از پنج زيرراسته متعلق به راسته سينه پهنان محسوب مي‌شود. مشخصه‌هاي اصلي آنها عدم قدرت پرواز مي‌باشد. ويژگي اخير علت نامگذاري فوق شده است.
شترمرغ در زيرراسته استروتيوني فرمها قرار دارد از خانواده استروتيوينده،جنس استروتيو و گونه آن استروتيوكاملوس است كه از اين گونه ياد شده مي‌توان نژادهاي ذيل را نام برد:
- استروتيوكاملوس استراليس( شترمرغ آفريقاي جنوبي يا زولو) در آفريقاي جنوبي.
- استروتيوكاملوس كاملوس( شترمرغ مالي يا بربر) در آفريقاي شمالي.
- استروتيوكاملوس ماسانيكوس(شترمرغ ماساني) درشرق آفريقا.
- استروتيوكاملوس موليبدوفامنس( شترمرغ سومالي) در اتيوپي،كنياي شمالي و سومالي.
- استروتيوكاملوس سيرياكوس( شترمرغ عربي) از حدود 1960 منقرض شده است.
زيرگونه‌هاي كاملوس و ماسانيكوس به شترمرغهاي گردن‌قرمز تلعق دارند. اكثر اين زيرگونه‌ها ماسانيكوس به امريكا صادر شده‌اند. و قسمت اعظم شترمرغهاي اين كشور را نيز گردن‌قرمزها تشكيل مي‌دهند. گردن‌آبيها زيرگونه‌هاي موليبدوفانس و استراليس را شامل مي‌شوند. در قياس باشترمرغهاي ساده افريقايي،زيرگونه كاملوس، ماسانيكوس و موليبدوفانس( بخصوص گردن‌قرمزها) بزرگتر و نگهداري آنها به دليل كوتاهتر بودن سابقه اهلي شدنشان مشكلتر است و در نگهداري نيز بايد حصار اين پرندگان بلندتر در نظر گرفته شود. شترمرغهاي اهلي شده افريقاي جنوبي در عرصه تجاري سياه افريقايي ناميده مي‌شوند. اين شترمرغها داراي نام لاتين استروتيوكاملوس از واريته داستيكوس مي‌باشند.
بطوركلي سياههاي افريقايي بخش اعظم شترمرغهاي اهلي شده دنيا را تشكيل مي‌دهند.
مشخصه‌هاي عمومي
شترمرغ بزرگترين پرنده موجود در كره زمين است. شترمرغهاي كنوني برخلاف اجدادشان به دليل داشتن پروبالهاي رشدنكرده توانايي پرواز ندارند. اين كمبود با داشتن پاهاي قوي جبران شده و آنها را قادر مي‌سازد با سرعتي معادل 60 كيلومتر در ساعت بدوند و سرعتشان را تا زماني بيش از 10 دقيقه حفظ كنند. شترمرغ تنها پرنده‌اي در جهان است كه فقط 2 انگشت از 4 انگشت اصلي را دارا مي‌باشد كه آنها را انگشتهاي سوم و چهارم مي‌نامند. اين مشخصه باعث تمايز شترمرغها از انواع ديگر سينه‌پهنها كه داراي سه انگشت مي‌باشند مي‌شود. انگشت سوم كوچكتر بوده و بطوري قرار گرفته است كه به طرف خارج پا قرارگرفته و با روند روبه زوالش تنها نقش تعادلي را برعهده دارد. انگشت چهارم كه در داخل قرارگرفته بزرگ و پهن بوده و در زير داراي يك پينه بالشتكي و فنري پهن مي‌باشد كه در انتهاي يك چنگال بطول تقريبي 7 سانتي‌متر ختم مي‌شود. اين اندامها به انضمام پاهايي قوي به شترمرغ قدرت پرتاب يكي از خطرناكترين لگدها را مي‌دهد. و از آنجايي كه شترمرغ فقط توانايي لگدزدن به سمت جلو و پايين را دارد بهترين جهت براي گرفتن شترمرغ از جوانب و عقب است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………… 1
صفات برجسته و طبقه‌بندي جانورشناسي ………………………………………………………………………………. 2
مشخصه‌هاي عمومي ……………………………………………………………………………………………………………… 3
شناسايي نژادهاي شترمرغ ……………………………………………………………………………………………………… 3
شترمرغهاي گردن قرمز …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3
شترمرغهاي گردن آبي …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4
تعيين سن شترمرغ ……………………………………………………………………………………………………………….. 5
مختصري از آناتومي ………………………………………………………………………………………………………………. 6
اسكلت‌بندي ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 6
دستگاه گوارش ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 7
ساير اندامهاي داخلي ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8
توليد مثل …………………………………………………………………………………………………………………………….. 9
گروههاي توليد مثلي …………………………………………………………………………………………………………… 11
پن‌هاي توليدمثلي ……………………………………………………………………………………………………………….. 12
لانه …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 13
جوجه كشي طبيعي ……………………………………………………………………………………………………………. 14
جوجه‌كشي منصوعي …………………………………………………………………………………………………………… 14
تخم شترمرغ ………………………………………………………………………………………………………………………. 15
عنوان صفحه
حمل و نقل تخم شترمرغ …………………………………………………………………………………………………… 16
نكات بهداشتي در مورد تخم شترمرغ …………………………………………………………………………………… 18
نكاتي درباره جوجه كشي …………………………………………………………………………………………………….. 19
دستگاه جوجه‌كشي …………………………………………………………………………………………………………….. 19
پرورش جوجه …………………………………………………………………………………………………………………….. 20
تهويه و حرارت ……………………………………………………………………………………………………………………….. 20
جايگاه نگهداري و گردش جوجه‌ها ………………………………………………………………………………………. 21
بستر جايگاه جوجه‌ها ………………………………………………………………………………………………………….. 23
بهداشت ……………………………………………………………………………………………………………………………… 25
تغذيه …………………………………………………………………………………………………………………………………. 26
تغذيه عملي شترمرغ …………………………………………………………………………………………………………… 26
نكاتي كلي در خصوص تركيب جيره …………………………………………………………………………………….. 28
استفاده از غذاهاي آماده تجاري …………………………………………………………………………………………… 30
آب آشاميدني ……………………………………………………………………………………………………………………… 30
تغذيه جوجه شترمرغ ………………………………………………………………………………………………………….. 31
جيره هاي غذايي شترمرغ ……………………………………………………………………………………………………. 31
روش غذادهي ……………………………………………………………………………………………………………………… 32
جيره هاي غذايي ………………………………………………………………………………………………………………… 34
عنوان صفحه
تغذيه شترمرغهاي مولد ……………………………………………………………………………………………………….. 36
بيماريهاي شترمرغ ………………………………………………………………………………………………………………. 37
نيوكاسل ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 37
سياه زخم …………………………………………………………………………………………………………………………….. 38
سل ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 38
مسموميت خوني ……………………………………………………………………………………………………………………… 38
سينوزيت ………………………………………………………………………………………………………………………………. 39
انگلهاي داخلي ……………………………………………………………………………………………………………………. 39
كوكسيدوز ……………………………………………………………………………………………………………………………… 39
هيستومونيازيس ………………………………………………………………………………………………………………………. 40
انگلهاي خارجي …………………………………………………………………………………………………………………… 40
كنه‌ها …………………………………………………………………………………………………………………………………… 40
مگسها ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40
كشتار شترمرغ ……………………………………………………………………………………………………………………. 40
محصولات …………………………………………………………………………………………………………………………… 41
چرم …………………………………………………………………………………………………………………………………… 41
گوشت ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 42
پرها ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 42
سرمايه گذاري …………………………………………………………………………………………………………………….. 44
عنوان صفحه
عوامل اقتصادي پرورش شترمرغ ………………………………………………………………………………………….. 44
هزينه هاي ثابت ………………………………………………………………………………………………………………….. 45
هزينه هاي جاري ………………………………………………………………………………………………………………… 45
درآمدها ………………………………………………………………………………………………………………………………. 46