پايان نامه مونوگرافي روستاي اخترآباد
پايان نامه:
جهت اخذ درجه كارشناسي
رشته علوم اجتماعي گرايش مردم شناسي
تعريف مردم شناسي:
مردم شناسي مانند جامعه شناسي يكي از علوم معتبر و دامنه دار اجتماعي است كه بيش از صد سال از عمر آن نمي گذرد اما در جامعه ما مردم شناسي بر خلاف جامعه شناسي به حد كفايت مورد توجه قرار نگرفته و دنبال نشده است. البته پيش از ظهور مردم شناسي به عنوان يك علم مورخان و سياحان و فيلسوفان و اخلاق شناسان درباره سلوك اجتماعي و فرهنگي اقدام اقوام گوناگون به تاملاتي نظري دست يازيده اند
و آثاري بس ارجمند پديد آورده اند كه به بيش از دو هزار سال همواره مورد استفاده و مواجه اصحاب پنج قرن پيش از طلوع عصر مسيحي گزارشي مردم شناختي از قوم ايراني و رسوم اخلاقي آن به دست داده است و ابوريحان بيروني كه در قرن چهارم به بررسي فرهنگي مردم هند پرداخته و محصول اين پژوهش را در كتاب مشهور خويش به نام تحقيق درباره هند ابديت بخشيده است. (محمودي اصل/1377 و ص 7)
تك نگاري
مطالعه جامع يك اجتماع و يا با يك امر اجتماعي نظير خانواده، كارخانه، طبقه و غيره. تشريح همه جانبه يك پديده يا مجموعه اي از پديده ها است، در تك نگاري ابتدا از وضع عيني ، ظاهر، سطح خارجي پديده كه قابل مشاهده است، آغاز مي كنند،
سپس ابعاد ذهني، رواني و پيچيده آن را به نگارش در مي آورند، بدين سان در اين مفهوم كليت و هم فرديت ديده مي شود. كلي است چون در خلال آن همه اضلاع يك محل شناخته مي شوند. فردي است چون يك پديده نظير ده، يك كارخانه يك مدرسه در همه ابعادش سنجيده مي شود. (ساروخاني، 1377 ص 319)
گرچه واضح نام و پايه گذار اين شيوه تحقيق دانشمندي فرانسوي لوپله Leplay بوده كه از نيمه قرن نوزدهم به اين گونه تصوير سازي از واقعيت اجتماعي روي آورد اما منوگرافي روستايي با النسبه تازه تر است. و ظاهراً علت آن توجه به مطالعه ده و پرورش در باب زندگي روستانشينان تحول سريع و شگرفي بود كه بر اثر ارتباط با حيات شهري و ورود تمدن ماشيني در ديه ها پديدار شده و دنياي ساكن روستا را به كلي دگرگون كرده است. (صفي نژاد/ منوگرافي ده طالب آباد/ تيرماه 1345 (ص 5)
تعريف روستا
ده واژه اي است پارسي مشتق از كلمه دهيو به معني سرزمين و كشور و از معناي آن مركزي از تجمع انسان ها و واحد جغرافيايي به ذهن متبلور مي شود كه شخصيتي اقتصادي و اجتماعي قايم به خود دارد. «روستا» نيز واژه اي است مأخوذ از كلمه «رستاق»، كه در اصطلاح جغرافيدانان اسلامي به ناحيه اي اتلاق مي شد
كه داراي مزارع و قريه هايي باشند. واژه رستاق در دوره هاي بعدي به دو معني استعمال شده است: نخست به معناي دهستان كه هم اكنون نيز در برخي از استان هاي كشور مصطلح است، دوم به معناي ده و قريه كه در اين مفهوم تا اواخر دوره قاجاريه به كار مي رفته و در حال حاضر به واژه روستا تبديل شده است.
در دوره اسلامي، اصطلاح ده يا قريه به هر نقطه مسكوني اطلاق مي شد كه داراي مسجد جامع و منبر نباشد و در آن براي اجراي حد نسبت به مجازات بزهكاريها اجازه نداشته باشند ده در ايران امروز به سكونتگاهي اطلاق مي شود كه اكثريت مردم آن از طريق كشاورزي سنتي يا نيمه سنتي به امرار معاش بپردازند.
اگر چه اين تعريف شامل تمام مناطق روستايي كشور نمي شود و به دليل شرايط انتقالي جامعه استثناهايي بر آن مي توان مشاهده كرد، اما اكثريت قريب به اتفاق روستاهاي كشور را شامل مي شود.
ملاك هاي تعريف روستا
1-تعداد جمعيت
ملاك هاي ملاك رقم جمعيت براي كشورهاي جهان يكسان نيست و مقدار آن از يك تا پانزده هزار نفر متغير است. در ايران مطابق به سرشماري هاي سراسري رقم پنج هزار نفر براي اين امر در نظر گرفته شده بود.
معيار جمعيت براي تعيين و تشخيص شهر از روستا در بسياري از موارد نمي تواند درست باشد چرا كه صرف نظر از قراردادي و اختياري بودن آن اولا با افزودن يا كاستن يك فرد، جامعه از حالت روستايي به شهر تبديل مي شود و يا برعكس. ثانياً ممكن است جوامعي وجود داشته باشند
كه با وجود كم بودن تعداد جمعيت آنها از ميزان لازم، اقتصاد و روحيه شهري داشته باشند و يا با وجود بيشتر بودن جمعيت از نظر اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي يك محيط روستايي محسوب شوند.
2-انبوهي جمعيت
براي رفع نقيصه مربوط به تعداد جمعيت در بعضي از كشورها انبوهي جمعيت را نيز به شماره حسابهاي آن مي افزايد.
در اين مورد والترويل كاكس تحقيقي در ايالت نيويورك امريكا به عمل آورده و به اين نتيجه رسيده است است كه انبوهي كمتر از 100 نفر در هكتار «كشور» را تشكيل مي‌دهد، انبوهي 100-1000 نفر «روستا» و انبوهي بيش از 1000 نفر در هكتار «شهر» را نشان مي دهد اما اين ملاك نيز نمي تواند شهر و روستا را دقيقاً از همديگر متمايز سازد و انتقادهاي وارد بر ملاك تعداد جمعيت در اين مورد نيز وارد است.
پايان نامه مونوگرافي روستاي اخترآباد
3-سازمان و تشكيلات اداري
در برخي از تعاريف مانند سرشماري هاي اخير ايران، روي سازمان هاي اداري و تشكيلات حقوقي روستائي تكيه مي شود. در اين تعاريف شهر را جايي مي دانند كه داراي شهر داري باشد و به وسيله آن اداره مي شود.
اين ملاك نيز به تنهايي نمي تواند در تعيين شهر و روستا دقيق باشد زيرا تعدادي از نقاطي كه شهرداري دارند مشخصات روستايي به چشم مي خورد. ممكن است در آنها شغل عمده خمردم كشاورزي باشد، روابط خود مصرفي ديده شود و صنعت و خدمات رشد ناچيزي داشته باشند.
4-سيماي فيزيكي
اين ملاك كه ديدگاه برخي از جغرافي دانان است. شهر را جايي مصنوعي مي داند كه از خيابان ها، ساختمان ها، جدول هاي آب و ساير دستگاه ها و بناها درست شده و زندگي شهري را امكان پذير مي‌كند. با توجه به اين تعريف، بايد روستاها را جايي دانست كه از تسهيلات و امكانات شهري نظير خيابان ساختمان هاي مدرن، جدول هاي آب و .. محروم باشد.
بديهي است كه وجود خيابان و جدول آب و غيره به تنهايي نمي تواند منطقه اي را شهر كند، چرا كه در روستاها نيز اين امر امكان پذير بوده و در مواردي عملي شده است. از سوي ديگر اين تمايز ميان شهر و روستا جنبه دلخواه و قراردادي دارد، زيرا شرايط زيست روستايي متدرجاً و بي آنكه دچار وقفه شديد شود به شرايط شهري مبدل مي گردد.
5-بافت اجتماعي و فرهنگي
در اين مورد جامعه شناسان از بافت اجتماعي مانند تفاوت هاي قشربندي اجتماعي، متحرك شغلي و طبقاتي، تجانس و عدم تجانس جمعيت جامعه و از بافت فرهنگي مانند سنت گرايي مخالفت در برابر نوآوري، اعتقاد به سرنوشت، صميميت و مهمان نوازي، روابط نزديك و مانند اينها نام مي برند كه به علت ذهني بودن برخي از اين ملاك ها و دشواري تعيين برخي ديگر، تشخيص روستا و شهر بر اساس آنها ميسر است.
پايان نامه مونوگرافي روستاي اخترآباد
6-ساختار اقتصادي و شيوه معيشت
اين ملاك مهمترين معيار تشخيص شهر و روستا از هم محسوب مي شود و آن را مي توان عامل تعيين كننده شهر يا روستا بودن يك نقطه دانست. منطور از ساختار اقتصادي و معيشت جامعه در اين مورد عبارت است از شغل اساسي مردم و شيوه زندگي اكثريت اعضاي جامعه.
با توجه به اين ملاك، هنگامي كه در يك جامعه اكثريت مردم به كشاورزي مي پردازند و زندگي خود را از اين راه تامين مي كنند، مي توان گفت يك اجتماع روستايي است روستا مكاني است كه انسان در ارتباط مستقيم و اوليه با طبيعت قرار مي گيرد و نيرو و نيازهاي معيشت خود را از آن فراهم مي آورد تغييرد و تبديل شكل نهايي محصولات به دست آمده مي تواند
در شهر يا روستا صورت گيرد اما در هر حال توليد در محيط طبيعي و از طريق كشت در روستا به انجام مي رسد. به طور كلي مساله اين نيست كه ممكن است در شهر كشاورزي وجود داشته باشد و يا برخي از مردم شهري به فعاليت‌هاي زراعي مشغول شوند بلكه واقعيت اين است كه كشاورزي فعاليت اساسي شهر نيست. (تقوي/ 1378/13/14/15)
انواع اجتماعات روستايي:
1-ده يا قريه: ده يا قريه واحدي اقتصادي- اجتماعي، جغرافيايي و مركز تجمعي از مردم يكجانشين است كه قسمت اعظم درآمد آنها از كشاورزي تامين مي شود و شرايط بالقوه خودكفايي را نيز در خود دارد. در حال حاضر اين خودكفايي از قوه به فعل در نمي آيد،
پايان نامه مونوگرافي روستاي اخترآباد