فایل مارکت

تحقیق زنان دين گستر در تاريخ اسلام

زنان دين گستر در تاريخ اسلام :

لزوم پرداختن به موضوع زنان (مقدمه)

بى‏شك، يكى از شاخصه هاى نظام‏هاى اجتماعى و فرهنگىِ پيشرفته و به اصطلاح امروز، مدرنيته و توسعه يافته، نگاه آن اجتماع و طرز تلقى او به موضوع زن است، گويى اين موضوع مى‏تواند به تنهايى خط كشى باشد براى اندازه گيرى و سنجش مقدار توسعه يافتگى و يا عقب ماندگى؛ به اين منظور در اغلب جوامع و فرهنگ‏ها، اين موضوع به طور جدّى و غير قابل مسامحه، مورد توجّه صاحب نظران و انديشمندان قرار گرفته است. نزاع پرجنجال ميان نگرش سنتى و رويكرد مدرنيته و تقسيم جوامع و فرهنگ‏ها به يكى از آن دو، و غلبه سنّت در بعضى جوامع و هيمنه مدرنيته در بعضى ديگر، چيزى نيست كه بتوان از آن غفلت نمود.

به چند جهت مى‏توان گفت امروز پرداختن به اين موضوع براى ما الزامى است:

1. جامعه اسلامى، خواسته يا ناخواسته، در معرض بيش‏ترين روبرويى‏ها و تعاملات فرهنگى قرار گرفته؛ از يك سو، روشنفكران به نيت افزايش سرعت توسعه فرهنگى و سياسى و استفاده از نيرو و توانايى‏هاى بانوان، به حضور بيش از پيش آنان و بر گسترش حجم مطالبات سياسى و فرهنگى زنان مسلمان دامن مى‏زنند و از سوى ديگر، استكبار جهانى به منظور ايجاد رخنه و راه نفوذ، در صدد ساخت معبر و تونل مناسب و امن در بافت اجتماعى زنان مسلمان و كشاندن آنها به كنش‏هاى غربى و اروپايى، و در نهايت، تضعيف بنيان اعتقادى و زير ساخت‏هاى مذهبى هستند؛ كه برآيند اين دو نيرو خواستگاهى جدى براى توجّه به اين مسأله شده است و از آنجا كه توسعه و تجدّد بدون حضور و نقش زن امكان‏پذير نيست، و با عنايت به اين كه جامعه اسلامى به سوى توسعه و تجدد در حركت است، ناچار به اين مقولات به عنوان پيش درآمد بايد بپردازد.
2. اسلام دينى جهانى و جاودان است و عهده دار پاسخگويى به نيازهاى انسان در تمام زمان‏هاست، جمع بين يك دين ثابت و يك اجتماع متغير ساده نيست، قطعاً از پيچيده گى‏هايى برخوردار است كه در گفتار عالمان دينى به آشكار مورد تأكيد واقع شده است، پويايى و تجدد آن‏چنان متين و ملايم در آغوش ثبات و دوام اسلام آرميده، كه گويى هيچ‏گونه ميان آن‏ها معارضه وجود ندارد، و اين نكته ما را دعوت مى‏كند به اين كه با توجّه به تغيير بسيارى از ساختارها و نهادهاى اجتماعى و ظهور ساخت‏هاى نو و تازه، بار ديگر به مسائل اسلامى بپردازيم و نگاهى متناسب و درخور و در عين حال، هماهنگ با مقتضيات زمان داشته باشيم، استاد مطهرى رحمه الله  انگيزه اوليه خود را در پرداختن به نظام حقوق زن در اسلام چنين بيان مى‏كند :
3. مقتضيات عصر ما ايجاب مى‏كند كه بسيارى از مسائل مجدداً مورد ارزش‏يابى قرار گيرد و به ارزش‏يابيهاى گذشته بسنده نشود. نظام حقوق و تكاليف خانوادگى، از جمله اين سلسله مسائل است.» متأسفانه همين نكته اى كه شهيد مطهرى رحمه ‏الله به نيكى از آن ياد مى‏كند، مورد غفلت بسيارى از دانش آموختگان قرار گرفته و چون گذشته، بر اين باورند كه اسلام را بايد به سبك قديم، حتى با همان اصطلاحات و با همان فرهنگ واژه گانى عرضه نمود و كوچك‏ترين نوآورى در اين زمينه بدعت محسوب مى‏شود. با هزاران تأسف و اندوه مى‏بايست اعتراف كنيم كه در جمع عالمان و فرزانگان بر سر موضوع زن و تبيين شخصيّت و حقوق آن و تشريح جايگاه دينى آن اختلاف فاحش و افتراق غير قابل جمع وجود دارد. در يك نگاه، بى هيچ مسامحه اى زن بايد خانه نشين و به دور از مسائل اجتماعى و بى‏سواد و توليد كننده فعال فرزند باشد؛ تا آن جا كه يا بايد بچه در شكم داشته باشد يا در بغل؛ تا بتواند عبادت خدا را بى‏وقفه انجام دهد و اصلاً خداوند عبادت زن را چنين قرار داده است كه زن يا بچه در شكم داشته باشد يا در بغل و اگر بخواهد از امر كناره گيرى كند، محروم از عبادت مى‏شود. در يك نگاه ديگر، بى حضور زن در ميدان فعاليّت‏هاى اجتماعى، چرخه كار جامعه بى‏رمق است، و زن است كه نشاط و طراوت اجتماع را تأمين و تغذيه ميكند. امام خمينى رحمه الله در اين‏باره مى‏فرمايد:«

زن بايد شجاع باشد. زن بايد در مقدّرات اساسى مملكت دخالت بكند، زن آدم ساز است. «زن، مربى جامعه است. از دامن زن انسان‏ها پيدا مى‏شود. مرحله اول مرد و زن صحيح از دامن است. مربى انسان‏ها زن است. سعادت و شقاوت كشورها بسته به وجود زن است. زن با تربيت خودش انسان درست مى‏كند و با تربيت صحيح خودش كشور آباد مى‏كند. مبدأ همه سعادت‏ها از دامن زن بلند مى‏شود. زن مبدأ همه سعادت‏ها بايد باشد. «زن نقش بزرگى در اجتماع دارد. زن مظهر تحقق آمال بشر است. زن پرورش دهنده ى زنان و مردان ارجمند است. خانم‏ها حق دارند در سياست دخالت بكنند، تكليف‏شان اين است.»

اسلام احياگر حقوق زنان

زمانى كه پرده جهل و ظلمت بر سراسر جزيرة‏العرب كشيده شده بود، دختران زنده به گور مى‏شدند؛ اگر هم زنده مى‏ماندند بهره‏ كشى از آنان آزاد بود و به بدترين وجه زندگى را سپرى مى‏كردند. نادر زنان آن روزگار مى‏توانستند خود را از قيد و بند جهالت و ظلم رهانيده و مشاركت اجتماعى و اقتصادى و … را در اجتماع به نمايش بگذارند. افراد معدودى در اجتماع به عنوان يك زن كه مظهر عطوفت و مهربانى است و به عنوان موجود داراى انديشه، آرمان خواه و داراى عملكرد برتر بروز مى‏كردند. آنان به دليل برجستگى انديشه، انگشت شمار بودند؛ مانند خديجه در حيطه امور اقتصادى، خنساء در حيطه ادبيات و شعر؛و دختر اوس بن حارثه در زمينه مسايل اجتماعى. فضل الهى بر آن قرار گرفت كه در اجتماعى كه كوچك‏ترين توجّهى به زنان ندارد دينى ظهور كند كه ارزش زنان را چون مردان قرار داده و تنها، معيار تقوا را اصل بداند.

بعد از ظهور اسلام، زنان مى‏توانستند آزادانه به پيامبر صلى‏الله‏ عليه ‏و‏آله رجوع كرده، مسائل خود را با ايشان در ميان بگذارند، با ايشان بيعت كنند و حتى به ايشان اعتراض كنند.

در روايات آمده است كه يكى از همسران پيامبر صلى‏الله‏ عليه ‏و‏آله ـ ام سلمه ـ از ايشان پرسيد: در قرآن از هجرت و فداكارى مردان بسيار بحث شده، ولى در مورد زنان سخنى از هجرت نشنيده ام. در آن هنگام، آيه 195 سوره آل عمران نازل گرديد:

«فَاستَجابَ لَهُم رَبهمُ اَنيّ لا اُضيعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنكُم مِنْ ذَكَرٍ اَوْ اُنثي بُعضُكُم مِن بعضٍ فَالذينَ هاجَروُا وَ اُخرِجوُا من ديارِهِم و اُوذُوا فى سُبيلى و قاتَلوا و قُتِلوا لَاُكَفِرَنَّ عَنهم  سَيئاتِهم و لَاُدخِلَنهُم جَناتٍ تَجرى مِن تَحتِهَا الاَنهارُ ثَواباً مِنْ عِندِاللهِ و اللهُ عِندُه حُسْنُ الثواب»

فهرست مطالب

تحقیق زنان دين گستر در تاريخ اسلام