تحقیق عامل يا عوامل انحطاط اجتماعي مسلمانان در صدر اسلام
فرازهاي سخنان علي (ع) كه ميفرمايد: ما براي احياء دين و غلبة صلاح بر فساد قيام كرديم تا بندگان مظلومان تو اي خدا، احساس امنيت نموده و حدود به تعظيل كشيدة تو به اجرا در آيد، حاكي از مراحلي عظيم از انحرافات و انحطاط اجتماعي است كه در فاصلة زماني كوتاهي بعد از وفات پيامبر (ص) رخ داده بود. چه اينكه در اين خطبه علي (ع) در توجيه ضرورت انقلاب اصلاحي خويش مي‌خواهد بگويد كه پيش از قيام او چهرة دين دگرگون شده و فساد بر صلاح غلبة يافته و امنيت از مردم مستضعف سلب و قوانين الهي از اجراء باز مانده بود. و او بود كه بعنوان اولين مسلمان بايستي باصلاح اين انحرافات مي‌پرداخت. بنابراين سؤالي كه براي هر خواننده اين سخن مي‌تواند مطرح گردد،اين است كه چه عواملي دست به دست هم داده بود كه با اين سرعت پس از وفات پيامبر (ص) تنها در فاصلة بيست و پنج سال اين همه انحراف اجتماعي در جامعه در جامعه اسلامي مطرح گرديد كه علي (ع) براي نابودي اين انحرافات خود را ملزم به قيام همه جانبه و حركت اصلاحي بنيادين مي‌بيند؟
و بالطبع سؤال دومي كه مي‌تواند براي خوانندگان مطرح باشد، آن است كه علي (ع) چه روشي را براي مبارزه يا مقايسة عظيم اجتماعي بكار گرفت و سياست حكومتي آن بزرگوار چه بوده است؟
در پاسخ به سؤال اول مي‌توان به دو عامل اصلي و مهم اشاره كرد كه يكي انحراف خلاقت از محدوده و مسيري بود كه پيامبر اكرم (ص) براي اداره جامعه پس از خويش مطرح ساخته بود. بدين معني كه فردي را كه پيامبر لايق جانشيني خويش مي‌دانست كه او علي‌بن ابيطالب عليه اسلام بود. عملاً كنار گذاشته شد و قدرت در اختيار كساني قرار گرفت كه حداقل واجد اوصاف و شرائط لازم براي جانشيني پيامبر (ص) نبودند. با اين انحراف ضمان اجرا از احكام و قوانين اسلام سلب شد و زمينه براي پيدايش انحرافات بعدي فراهم آمد. و عامل دوم به نظر ما همان تبعيض و ايجاد شكاف طبقاتي در اثر سياست غلط خليفه دوم در توزيع بيت‌المال بود.
انحراف دوم يعني سياست توزيع غيرعادلانه ثروث در دوران خليفه دوم، همة زحمات تربيتي و اخلاقي پيامبر اكرم (ص) را تحت الشعاع قرار داد و زمينه را براي تكاثر در ثروت و رقابت در قديت براي تودة مردم فراهم آورد و طولي نكشيد كه بجاي معنويت و اخلاق حسنه امتيازهاي اجتماعي همان زو و زو گرديد و افتخارات قبيلگي و برتري جوئيهاي قومي متداول شد و بالطبع توده‌هاي ضعيف امنيت اجتماعي و اقتصادي را از دست داده و قوانين الهي نيز جر در مورد ضعيفان بمعناي جدي قابل اجراء نبود.
اختلاف اهل بيت پيامبر (ص) با رجال قريش در مورد جانشيني پيامبر (ص)
بعد از وفات پيامبر اكرم (ص) اهلبيت گرامي آن حضرت و صحابة بزرگواري مانند سلمان و اباذر و مقداد مدعي بودند كه پيامبر اسلام در زمينة مسائل حكومتي و مسئلة جانشيني وخلافيت بعد از خودش توصيه‌هاي لازم را داشته و بلكه شخص علي (ع) را بعنوان امام و پيشواي جامعه اسلامي بعد از خودش معرفي نموده است. ولي رجال قريش كه خود را با پيامبر اكرم (ص) فاميل مي‌ديدند و براي خويش از سلطان حضرتش سهمي قائل بودند مدعي شدند كه پيامبر اكرم(ص) براي ادارة حكومت و مقام جانشيني بعد از خودش فردي را معرفي نكرده و تنها دو توصية كلي داشته است، يكي اينكه امامت و رهبري جامعة اسلامي مخصوص قريش است «اِن الائمه من قريش» و ديگر اين كه در خانواده‌اي كه پيامبر (ص) عضو آن است خلافت نبايستي با پيامبري جمع گردد. «ابي الله اين يجمع الخلافه النبوه في بيت واحد» از اين جهت مدعي شدند كه اولاً امام و خليفه و بعد از پيامبر (ص) بايستي از قريش برگزيده شود و ثانياً اين منصب در بني هاشم كه فاميل پيامبر (ص) هستند نمي‌توانند قرار گيرد. و به اين ترتيب همة قبائل عرب فاقد صلاحيت رهبري و خلافت بعد از پيامبر (ص) معرفي شدند و مهم اينكه بني‌هاشم و درصد همه آنها علي (ع) نيز از منصب خلافت كنار گذاشته شدند.
در اين اختلاف نظر، حق با كدام گروه بود؟
براي اثبات حقانيت ادعاي اهليت پيامبر (ص) و اينكه ادعاي مخالفين آنها ناحق بوده است راههاي متعدي وجود دارد
از اين جهت بعنوان راه غيرمستقيم تنها به مقايسة جايگاه اهلبيت و مخالفان آنها در قرآن كريم مي‌پردازيم.
و به ديگر سخن پيامبر گرامي اسامي خود مي‌فرمود:
«هر گاه كه فتنه‌ها امور را بر شما مشبه ساخت و همانند شب تا، افق ديد شما را تيره ساخت، بر شما باد كه براي كشف حقيقت به سراغ قرآن شويد چه اينكه قرآن شفيع و واسطه‌اي كه شفاعتش پذيرفته شده است» بنابراين بهترين راه براي حل اين مسئله كه در اين اختلاف نظر بين اهلبيت اطهار و رجال قريش، كدامين بر حق بوده‌اند كافي است كه به قرآن مراجعه كنيم و مشخص نمائيم كه قرآن كدامين يك از دو گروه را تأييد مي‌نمايد.
خوشبختانه موقعي به قرآن مي‌نگريم بضوح مشاهده مي‌كنيم كه آيات فراواني در فضيلت اهل بيت نازل گرديده و در پاره‌اي از آيات گذشته از اينكه آنها را بعنوان راهي بسوي خدا و دوستي و محبت آنها را برهمگان لازم دانسته است بلكه تا سر حد عصمت آنها را مي‌ستايد. بعنوان نمونه در سورة احزاب آمده است:
انما يريدالله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهر كم تطهيرا
اين آيه شريفه كه از نظر سياق در بخش آياتي قرار گرفته كه در بارة همسران پيامبر (ص) توصيه‌هايي دارد ولي شأن نزول آن جريان مباهله پيامبر اكرم (ص) در مدينه بانصاراي هجران است كه ظاهراً در سال نهم يا دهم هجرت رخ داده است.
علامة طباطبائي (ره) در تفسير الميزان ج 16 ص 311 مي‌نويسد: روايات بسياري كه بيش از 70 روايت است. از طريق شعيه و اهل سنت بر اين معني وارد گرديده كه آية فوق اختصاصاً در مورد علي و فاطمه و حسن و حسين نازل گرديده و هيچ فردي از شيعه و اهل سنت ادعا نكرده كه اين آيه در ضمن آيات ناظر به همسران پيامبر نازل شده باشد بلكه همانگونه كه روايتي از ام السلمه همسر گرامي پيامبر اكرم(ص) حاكي است اين آيه بمناسبت روز مباهله نازل گرديد و نزول آن در خانه ام السلمه بوده ولي در عين حال پيامبر اكرم تصريح فرموده است كه ام السلمه نيز جزء اين افراد نيست، و بديگر سخن اين آية شريفه كه بمناسبت جريان مباهله بهنگام حضور علي و فاطمه و حسن و حسين نزد پيامبر نازل شده و مقصود همين‌ها هستند كه پيامبر (ص) به همراهي آنان بانصاراي نجران مباهله كند. بنابراين نزول آيه ناظر به پيامبر (ص) و چهار تن ديگر از پنج تن آل عبا بوده و شامل ديگر افراد از فاميل و خويشاوندان و همسران او نميشود.
و لذا ادعاي بعضي از اهل سنت كه همسران شخص مصداقا جزء اهل بيت او هستند و قهرا آيه شامل آنها نيز ميشود، صحيح نمي‌تواند باشد چه اينكه ما منكر آن نيستيم كه همسر شخص ممكن است از اهل بيت او بشمار مي‌‌آيد ولي تمام سخن در اين است كه آيه ناظر به افرادي خاص از اهل بيت آن حضرت است كه در جريان مباهله حضور داشتند و لذا شامل غير حاضرين نميشود. چنانكه اگر فردي بگويد، اين فرزندان من داراي چنين مقام و موقيعتي هستند چنين جمله‌اي حاكي از فضيلت همة فرزندان او نخواهد بود بلكه تنها آنهايي را شامل ميشود كه در جمع مشاراليه حضور داشته‌اند و لاغير.
و اما دلالت آيه بر عصمت اهل بيت نيز ظاهراً واضح به نظر مي‌رسد چه انيكه آيه كريمه مي‌گويد، ارادة خداوند تعلق گرفته است بر اينكه مطلق پليدي و آلودگي را از اهل بيت بزدايد و آنها را در كمال تطهير قرار دهد و اين چيزي است كه با هيچ مرحله از آلودگي تناسب ندارد. و لذا علامة طباطبائي ميفرمايد: معناي آيه اين است كه ارادة مستمرة الهي تعلق گرفته كه شما اهل بيت را مخصوص به عصمت گرداند و عقيدة باطل و اثر عمل سوء را از شما اهل بيت مي‌برد و اين چيزي جز عصمت نخواهد بود.
آنچه بدان اشاره شد بخش ناچزي از آيات قرآن در بارة فضيلت اهل بيت مي‌باشد و اما دربارة كساني كه در برابر اهل بيت درصد انتقال خلافت به ديگر تيره‌هاي قريش برآمدند قرآن كريم تكذيبي نفرموده باشد تجليلي وجود ندارد و بلكه حداقل در بارة پاره از آنان تكذيب نيز وجود دارد.
بعنوان نمونه فخر رازي در تفسير كبير ج 28 ص 199 مي‌نويسد: كه « وليدبن عقبه» كه برادر مادري عثمان بود از طرف پيامبر (ص) مأمور جلب زكوة «بني المصطفي» گرديد و تصور كرد كه آنها در صدد جنگ با او هستند و براي پيامبر (ص) خبر آورد كه آنان از پرداخت زكات سرباز زده‌اند و با اين مناسبت آية 6 از سورة حجرات نازل گرديد: «يا ايها الذين آمنو ان جائكم و فاسق بنباء فبتينوا علي اين تصبوا قوما بجهاله فتبصحوا علي ما فعلتم نادمين» در اين آية شريفه بوضوح «ولد» مصداق فاسق معرفي شده و مسلمانان را از پذيرش خبر او بدون بررسي و تحقيق بر حذر داشته است. و در سبب اينكه قرآن وليد را فاسق ناميده بعضي برآنند كه وليد پس از نزول آيات در تحريم شراب همچنان شراب مي‌خورد وكم و بيش مسلمانان نيز اين را مي‌دانستند و هم او بود كه در دوران عثماني والي عراق شد و نماز صبح را كه درحال مستي برگزار كرد و بيهوش در محراب افتاد و مسلمانان از مردم كوفه انگشتري او را نزد عثمان آورند علي (ع) بر او حد شراب خوار را اجرا كرد. بنابراين در پاسخ به اين اختلاف نظر يعني اينكه اهل بيت و رأس همة آنان علي (ع) كه مدعي خلافت
تحقیق عامل يا عوامل انحطاط اجتماعي مسلمانان در صدر اسلام