تحقیق کامل در مورد بودجه
مقدمه:
پيدايش بودجه از زبان فرانسه بود كه يك كيسه چرمي بود كه به آن باجت مي‌گفتند بودجه عبارت است از برنامه‌ريزي مالي يك حكومت (جامعه) براي آينده.
اگر بخواهيم عمر بودجه بدانيم تقريباً مي‌توان گفت كه عمر آن كمتر از صدسال است به مرور زمان كه زندگي اجتماعي بيشتر شد و انسانها تشكيل جوامع را دادند و حكومتها شكل گرفتند درنتيجه هرحكومت مي‌بايست يك حاكم داشته باشد كه اين حاكم دو وظيفه مهم داشت كه عبارتند بودند از:
- تأمين امنيت و عدالت درجامعه 2- حفظ حدود و ثفور و مرزهاي آن جامعه
انجام اين دو وظيفه هزينه‌هاي نسبتاً زيادي داشت كه اين هزينه‌ها از محل املاك و مست برنامه‌ريزي مالي غلات حاكم تأمين مي‌شد اما به مرور زمان كه جوامع پيشرفت كردند اين هزينه‌ها بيشتر شد و ديگر حاكم نمي‌توانست اين هزينه‌ها را تأمين كند كه دراين موقع انبرنامه‌ريزي ماليديشمندان سياسبرنامه‌ريزي ماليي ماليات را به عنوان يكي از راههاي تأمين درآمد دولت پيشنهاد كردند و سيستم حكومت به سيستم حكومت سرمايه‌داري تبديل شد. دراين زمان وظايف حكومتها از دومورد قبلي به چندين وظيفه تبديل شد كه عبارت بودند از: آموزش، بهداشت، جاده، تأمين اجتماعي، تهيه نيرو، ارتباطات، آب، برق و غيره.
انجام اين وظايف هزينه‌هاي زيادي داشت درصورتي كه حكومت درآمد زيادي نداشت يعني نيازهاي و مخارج زياد بود ولي درمقابل درآمد و منابع كم بود و درنتيجه اين مسئله باعث به وجود آمدن بودجه شد كه دراين جا كار بودجه عبارت بود از برنامه‌ريزي به طوري كه به نحو احسنت از اين منابع استفاده شود. زماني كه ماليات به عنوان راه براي تأمين درآمد بكار گرفته شد بعضي‌ها با اين امر مخالفت كردند به اين دلايل:
- كم شدن قدرت خريد 2- كم شدن مصرف
3- كم شدن توليد
ولي به تدريج و به مرور زمان متوجه شدند كه ماليات بهترين راه از ميان راههاي پيشنهادي براي تأمين درآمد دولت است.
تعريف بودجه:
بودجه داراي تعاريف بسيار زيادي است كه اين تعاريف با گذشت زمان بيشتر و بهتر و تكميل‌تر شدند.
تعريف اوليه بودجه: بررسي دخل و خرج دولت
قانون محاسبات عمومي كشور چهارتعريف از بودجه ارائه كرده است كه جديدترين آن كه درتاريخ 1/6/1366 تصويب شده است عبارت است از:
بودجه كل كشور برنامه‌هاي دولت است كه براي يك سال مالي تهيه و حاوي پيش‌بيني درآمدها و ساير منابع تأمين اعتبار و برآورد هزينه‌ها براي انجام علمياتي كه منجر به نيل سياستها و هدفهاي قانوني ميشود و از سه قسمت به شرح زير تشكيل ميشود:
- بودجة عمومي دولت كه شامل اجزاي زير است:
الف ـ پيش‌بيني دريافتها و منابع تأمين اعتبار
ب ـ پيش‌بيني پرداختهايي كه توسط درآمدها درسال مربوطه مي‌توانند انجام شوند.
- بودجه شركتهاي دولتي و بانكها شامل پيش‌بيني درآمدها و ساير منابع
- بودجه موسساتي كه تحت عنواني غير از عناوين فوق در بودجه منظور ميشود.
انواع بودجه:
- بودجه برنامه‌اي 2- بودجه دستگاهي
بودجه برنامه‌اي:
بودجه‌اي كه درآن ملاك اعتبار دادن و مبناي دادن اعتبار برنامه‌ها هستند كه به هربرنامه مقداري اعتبار تخصيص ميشود.
بودجه دستگاهي:
مشخص كردن بودجه به طور مجزا براي هر وزارتخانه‌اي را بودجه به صورت دستگاهي گويند كه نحوة كار بدين شكل است كه دستگاهها درهرناحيه‌اي براساس ابلاغ بودجه، بودجه‌اي را براي سال آينده پيش‌بيني مي‌كنند و سپس در مركز استان كارشناس بودجه، بودجه تمام نواحي و خود مركز را جمع‌آوري مي‌كند و به مجلس مي‌فرستد.
عناصر بودجه:
يكسري موضوعات متشابه كه درتمامي تعاريف بودجه ديده مي‌شوند كه عبارتند از:
- پيش‌بيني: چون بودجه مربوط به آينده است.
- بودجه فقط مخصوص دولت نيست: چون بخش خصوصي نيز مي‌تواند برنامه‌ريزي داشته باشد.
- بودجه فقط به صورت دستگاهي نيست: مثلاً دركشور ما به صورت برنامه‌اي است.
- زمان بودجه لزوماً يك سال نيست: مثل برنامه‌هاي توسعه چندساله كشورها
- تصويب بودجه جزء تعريف بودجه نيست: بلكه يكي از مراحل است.
عوامل بودجه:
- درآمد 2- هزينه
دولت ابتدا درآمد خود را مشخص مي‌كند و سپس با توجه به ميزان درآمدش اعتبارات دستگاهي مختلف را تصويب مي‌كند كه در كشور ما بيشتر درآمد ازطريق فروش نفت است و بودجه به عنوان يك ترازو است كه اعتبارات را به عمليات تبديل مي‌كند.
روشهاي كلي تأمين درآمد دولت:
- درآمد حاصل از ماليات
2- استقراض (قرض گرفتن): اوراق مشاركت، وام گرفتن
3- عمليات بانكي: درآمد مالي و پولي، انتشار اسكناس
- خالصه‌جات: كشاورزي، صنعتي، خدماتي
- درآمد حاصل از ماليات:
امروزه اكثر كشورها تلاش مي‌كنند بيشتر درآمد خود را از طريق ماليات كسب كنند چون بعضي از اقتصاددانان معتقداند كه هرچه ميزان بيشتري از درآمد دولت از راه ماليات باشد بيانگر پيشرفته‌بودن آن كشور است.
- درآمد حاصل از استقراض:
دولتها نيز مانند اشخاص دربعضي مواقع جهت تأمين درآمد خود اقدام به دريافت وام مي‌كنند توجه كنيد كه وام‌گرفتن براي دولت درآمد نيست بلكه منبع تأمين اعتبار است زيرا كه ناشي از بدهي است.
- درآمد حاصل از عمليات بانكي:
دراين روش دولت از طريق انتشار اسكناس و همچنين دريافت بهره از طريق عمليات بانكي براي خود درآمد كسب مي‌كند كه البته لازم است جهت جلوگيري از بروز مشكلات اقتصادي از قبيل كم ارزش شدن پول تجزيه و تحليل درستي از اوضاع و احوال اقتصادي به عمل آيد.
4) درآمد حاصل از خالصه‌جات:
اين نوع درآمد، درآمدي است كه دولت از طريق فعاليتهاي كشاورزي، صنعتي و خدماتي كه انجام مي‌دهد به دست مي‌آورد.
انواع درآمدهايي كه دولت كسب مي‌كند از لحاظ چگونگي خرج:
1- درآمد عمومي 2- درآمد اختصاصي
درآمدهاي عمومي دولت:
اين درآمدها درماده 10 قانون محاسبات عمومي تعريف شده‌اند كه عبارتند از درآمدهايي كه به وسيله دستگاههاي اجرايي وصول مي‌شوند و به خزانه دولت واريز مي‌گردند و مي‌توانند به وسيلة همة دستگاهها خرج شوند كه عبارتند از:
- ماليات
- نفت و گاز
- انحصارات و مالكيت‌هاي دولتي
- درآمد حاصل از ارائه خدمات و فروش كالاها به وسيله دولت
- درآمد حاصل از دريافت اصل وام و بهرهايي كه دولت اعطا مي‌كند
- درآمد حاصل از سرمايه‌گذاري در داخل و خارج كشور
- درآمدهاي حاصل از سودسهام شركتهاي دولتي و ساير درآمدها
درآمدهاي اختصاصي:
درآمدهايي كه به وسيله بعضي از دستگاهها وصول مي‌شوند و به وسيله همان دستگاهها پس از واريز به خزانه مصرف مي‌شوند.
اعتبارات:
ما در بودجه اعتبارات را درچهار فصل و بيست ماده هزينه داريم. چهارفصل عبارتند از:
- هزينه هاي پرسنلي 2- هزينه‌هاي اداري
3- هزينه‌هاي سرمايه‌اي 4- هزينه‌هاي اقتصادي
انواع اعتبارات در بودجه:
1- اعتبارات جاري 2- اعتبارات عمراني
اعتبارات جاري:
اعتباراتي كه همه ساله وجود دارند و وضعيت دستگاه را به صورت موجود حفظ مي‌كنند.
اعتبارات عمراني:
اعتباراتي كه وضعيت موجود دستگاه را تغيير مي‌دهند و ظرفيت جديدي را براي جامعه ايجاد مي‌كنند و باعث توسعه اقتصادي اجتماعي و فرهنگي مي‌شوند.
چگونگي دريافت اعتبارات:
دستگاههاي دولتي به دوصورت اعتبارات خود را دريافت مي‌كنند.
- به طورمستقيم از مركز تهران يعني خزنه‌داري كل به صورت اعتبار ملي مثل دانشگاهها
- ازطريق استان و به صورت بودجه و اعتبارات استاني از خزانة معين يعني ادارة كل دارايي كه اين نوع بودجه با نظارت سازمان مديريت و برنامه‌ريزي تهيه ميشود.
مراحل بودجه:
الف ـ تهيه، تنظيم و پيشنهاد ب ـ تصويب بودجه
ج ـ اجراي بودجه و ـ نظارت براجراي بودجه
مراحل الف و ج توسط دولت (قوة اجرائيه) انجام مي‌شوند و مراحل ب و و توسط قوة مقننه (مجلس) انجام ميشود.
قوانين متداول دربودجه:
- قانون محاسبات عمومي 2- قانون برنامه و بودجه
3- برنامه‌هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي
الف) تهيه و تنظيم و پيشنهاد بودجه:
بودجه در دستگاههاي مختلف بوسيله كارشناسان، براساس ابلاغ بودجه‌اي كه به وسيلة رئيس جمهور (يا معاونينش) داده ميشود تنظيم ميشود كه دراين ابلاغ سياستهاي كلي دولت يادآوري شده است و اين بودجه بعد ازتنظيم به ستاد بودجه مي‌رود.
چگونگي ابلاغ بودجه:
ابلاغ ابتدا به دستگاه مركزي آن در تهران است فرستاده ميشود و سپس اين دستگاه ابلاغ را به استانها و استانها ابلاغ را به ناحيه‌ها مي‌فرستند.
ستاد بودجه:
معمولاً درفصل بودجه هر وزارتخانه‌اي اقدام به تشكيل ستادي به نام ستاد بودجه مي‌كند كه اعضاي اين ستاد به وسيلة وزير انتخاب مي‌شوند و همچنين يك نماينده از سازمان مديريت و برنامه‌ريزي دراين ستاد شركت مي‌كنند كه مدت كار اين ستاد كمتر از يك سال است كه كار اين ستاد بررسي بودجه ادارات كل باتوجه به ابلاغ بودجه‌اي كه مشخص‌كنندة چگونگي بودجه‌بندي سال مربوطه است، مي‌باشد مثلاً اينكه آيا بودجة تنظيم شده با برنامه سوم توسط اقتصادي، اجتماعي، و فرهنگي مغايرتي ندارد؟
پس از اينكه بودجه در ستاد بودجه بررسي شد بودجه وزارتخانه تهيه، تنظيم و تأييد ميشود و به امضاي وزير مربوطه مي‌رسد و سپس به سازمان مديريت و برنامه‌ريزي فرستاده ميشود.
تحقیق کامل در مورد بودجه