مقاله راهکار هایی جهت پرورش روحیه پژوهشگری در دانش آموزان
یكی از شیوه هایی كه در این مسیر مورد تأكید قرار می گیرد، یادگیری پژوهش محور است.به مناسبت هفته پژوهش، (۱۹ تا ۲۵ آذر)، مقاله ای را منتشر می كنیم كه از طریق روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و پژوهشكده برنامه ریزی درسی و نوآوری های آموزشی در اختیارمان قرار گرفته است.از زمانی كه آموزش در جوامع بشری رواج یافته، پرورش توانمندی های شناختی عالی همانند فهم و درك، استدلال، تفكر، خلاقیت، حل مسئله و قضاوت مورد تأكید بوده است. اما با توسعه دانش و معلومات بشر و تولید اطلاعات فزاینده در طی چند قرن اخیر پس از رنسانس و سپس شكل گیری مدارس و دانشگاهها، به تدریج برای مدتی نقش به خاطرسپاری دانش مورد تأكید واقع شد و پرورش قوای شناختی عالی قدری كمر نگ گردید ولی هیچگاه پرورش و اهمیت آن انكار نگردید.
اما در چند دهه اخیر، نظام های آموزش و پرورش كشورها تلاش های زیادی را در راستای ارتقای توانایی های شناختی عالی بویژه خلاقیت، حل مسئله و تفكر انتقادی مبذول كرده اند؛ به طوری كه پارنز و برانلی (۱۹۹۴) چاپ حدود ۱۲۵۰ كتاب درباره حل مسئله، خلاقیت و تفكر انتقادی را فقط در طول ۱۸ ماه گزارش نموده اند. زیرا نسبی و متغیر بودن دانش همراه با حجم بسیار زیاد و روزافزون آن، این باور و ضرورت را به وجود آورده است كه اگر هدف تعلیم و تربیت كمك به اكتساب و به خاطر سپاری دانش باشد، متعلمین علاوه بر احساس واماندگی و سردرگمی در برابر هجوم اطلاعات بی انتها، نمی توانند در توسعه دانش و پیشبرد فرآیند پویای شناخت و نوآوری ایفای نقش كنند. بر این اساس، اكنون تمام متخصصان و دست اندركاران آموزش و پرورش بر این باورند كه پرورش نسل آفریننده و خلاق باید هدف اصلی آموزش و پرورش باشد و برای دستیابی به این هدف دستكاری و اصلاح مهمترین عناصر برنامه های آموزشی یعنی محتوای مورد آموزش، روش تدریس، روش ارزشیابی و فضای روانی _ اجتماعی و فیزیكی آموزشگاه از اهمیت بنیادی برخوردار است (الوین و چامدز، ۱۹۹۷). در بین این عناصر، بی تردید باید اذعان داشت كه شیوه تدریس معلم، معمار سازمان شناختی و شیوه ارزشیابی او جهت دهنده انرژی ذهنی، هدایت كننده انگیزش و فعالیت های آموزشی دانش آموز است. بدین لحاظ اصلاحات و نوآوری در شیوه تدریس معلم از دغدغه های مهم اندیشه ورزان و پژوهشگران چند دهه اخیر آموزش و پرورش بوده است. برآیند این جریان، نقش تدریس به شیوه حل مسئله را در پرورش سازمان شناختی خلاق و آفریننده دانش آموزان مورد تأكید مكرر قرار داده است.در تاریخ تعلیم و تربیت نوین، تأكید بر پرورش سازمان شناختی خلاق و جستجوگر از طریق تدریس به شیوه حل مسئله را می توان در اندیشه های فلسفی ویلیام جیمز (۱۸۹۰) و جان دیویی (۱۹۳۸) ردیابی كرد. پس از دیویی، این تفكر توسط اصلاح گرانی همچون مونته سوری، كیلپاتریك، هاچین، پیاژه، برونر و شوآب به اشكال مختلف بر برنامه های درسی و روش های تدریس و ارزشیابی اثر گذاشته است. این ایده ها و گرایش ها به ویژه در نیمه دوم قرن بیستم با طراحی برنامه های درسی ای همانند برنامه های درسی كودك _ محور، مسأله _ محور، تجربه _ محور، فرآیند _ محور و نظایر آن ظاهر گردید (كرامول، ۱۹۹۳).
دیویی به عنوان پیشگام ترین حامی این ایده، چگونه آموختن را برآنچه آموخته می شود، مورد تأكید قرار می داد و اساس تفكر خوب را به توانایی فرد در حل مسائل وابسته می دانست. از نظر او، هسته اصلی فرآیند تدریس، ترتیب دادن محیطی است كه در آن دانش آموزان بتوانند با یكدیگر تعامل كنند و در چهارچوب تدریس معلم و توقعات او، نحوه یادگیری و حل مسائل را بیاموزند (دیویی، ۱۹۳۸ به نقل از شریعتمداری ۱۳۷۳).
انجمن تعلیم و تربیت پیشرو در سال ۱۹۱۹ براساس دیدگاه دیویی، اصول خود را پی ریزی كرد. این اصول در