تحقیق ارتقاي سلامتي در جوامع مختلف
Health Promotion
Health Promotion ( ارتقاء سلامتي ) يك موضوع جديد بوده و هنوز بطور كامل آنطور كه بايد پذيرفته نشده است . اگر چه افزايش دوره هاي آكادميك نشان دهنده اين است كه اين موضوع بتدريج جاي خود را باز مي يابد و روز به روز توسعه بيشتري پيدا مي كند .
با نگاهي به آمار و ارقام در مي يابيم كه در اكثر كشورها . امروزه ، الگوي بيماري تغيير يافته است ، به گونه اي كه بيماريهاي عفوني و مرگ و مير كودكان و مادران كاهش يافته است و در مقابل مرگهايي كه در كشورهاي توسعه يافته روي مي دهند به دليل مشكلات مربوط به شيوه زندگي (Life style ) بوده كه مي توان از بسياري از اين مرگها از طريق افزايش كيفيت زندگي quailty of life پيشگيري نمود . اگر ما بتوانيم به افراد كمك نماييم كه ورزش منظم كرده . غذاي مغذي بخورند ، نحوه مقابله با استرس را فرا بگيرند و شبكه هاي اجتماعي ( Social network ) را گسترش داده و شرايط اقتصادي را بهبود بخشيم ، ارزشهاي زندگي را براي افراد آشكار سازيم ، مي توانيم آنها در راه رسيدن به سلامتي ياري نماييم و بدين ترتيب توجه به سوي رفتار فردي جلب گرديده و رفتار فردي به عنوان علت اوليه بسياري از بيماريهاي جديد ( Modern disease ) در نظر گرفته شده و در حقيقت با تغيير مفاهيم بيماري ، سلامت ، Health promotion از پشت صحنه نيازهاي سلامتي و بهداشت ، پا به عرصه حضور گذاشت .
تاريخچه
قبل از دوره رنسانس ، سلامتي و رفاه بطور ضمني با مذهب در ارتباط بودند ، بيماري اغلب به عنوان پيامد اشتباهي در زندگي و يا تخلف از تابوهاي اجتماعي
( Social taboos ) محسوب مي شد ، به هر حال دوره هاي پزشكي اروپا
( Hippocratic Bc 600 Medicine تا AD200 و AD 1500 modern tradition تا زمان حال ) هر يك با گشودن قيد بندهاي خود از ريشه هاي مذهبي كه در ابتدا به عنوان منبع آنها پذيرفته شده بودند ، به قدرت دست يافتند .
health promotion در پيوند با Hippocratic medicine شكل گرفت ولي نه تحت همان نام در حقيقت عبارت H.P ( از اين به بعد به جاي عبارت Health promotion مخفف.H.P بكار مي رود) از 1973 مطرح گرديد (در معنايي كه اخيراً استفاده مي شود). در همين راستا مي توان از بيانيه Mare Lalonde ( 1974 ) وزير بهداشت و رفاه كانادا نامه برد . كه چشم اندازي جديد به روي بهداشت و سلامتي كانادا باز نمود .
بيانيه فوق الذكر ، بيانيه اي مهم است ، چرا كه نه تنها عجيب و نادر مي باشد كه وزيري نظرات خود را بدينگونه انتشار دهد بلكه وي در اين بيانيه علتهاي ضعف سلامتي را به گونه اي اساسي به منابع non – medical استناد داد و چهار علت زير را مشخص نمود:
- عدم كفايت در ارائه مراقبتهاي بهداشتي اوليه واقعي
- فاكتورهاي رفتاري ( فرادي – گروهي )
- ويژگيهاي bio – physical
- آلودگيهاي محيطي
وي مفاهيمي شجاعانه را مطرح نمود كه اثر خودش را هم داشت ، بطوريكه دولت امريكا به تغيير سياست رايج خود از درمان بيماري به پيشگيري راي داد . ديدگاه Lalonde ديدگاهي عملكردي ( functional ) از سلامتي بود ، كه در آن اجزاء رفتار انساني ، محيط ، شيوه زندگي ( life style ) و سازمانهاي مراقبت كننده بهداشتي
( سازمانهاي خدمات بهداشتي ) مد نظر قرار گرفته بودند . يكي از جنبه هاي مهم سلامت در ديدگاه وي طرح شيوه زندگي ( life style ) به عنوان يكي از تعيين كننده‌هاي مهم سلامت بود .
Lalonde سلامت را موضوعي Subjective دانست و آن را به گونه اي holistic
( كليت ) معرفي نمود كه تركيبي از مسئوليت افراد در محيط اطراف مي باشد . اين ديدگاه مشابه تعريف اخير WHO است كه از علتها و ديدگاههاي بيولوژيك سلامتي به عنوان اجتماعي ( Social ) و كليت ( holistic ) آن حركت نموده است . ا ز طرف ديگر ديدگاه WHO , Lalonde را برانگيخت تا كنفرانس مشهور Alma Ata را برگزار نمايد كه به بيانيه آلما آتا منجر گرديد ( Health for all = HFA / 2000 سلامتي براي همه ( WHO / 1977 ) كه اساسي براي H.P. شد و بعد از آن نيز كنفرانس H.P.
( November 1986 ) در Ottawa با شركت 200 نماينده از 38 مليت برگزار گرديد . در اين كنفرانس بحثها بر اساس نيازهاي كشورهاي صنعتي بود كه با در نظر گرفته مشابهات به ديگر نواحي تعميم داده شده . تا اين زمان توافقي جدي در زمينه تعريف H.P. وجود نداشت اما منشور اوتاوا كه نتيجه كنفرانس اوتاوا بود تعريفي ازارائه داد كه مورد قبول همگان واقع گرديد ( بر اساس اصول Primary Health care = PHC در كنفرانس آلماآتا ) . بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه منطق ارائه استراتژي براي سلامتي از فعاليهاي WHO نشأت گرفته است ، در حقيقت WHO حركتي اساسي از مدل پزشكي (Medical ) مراقبتهاي بهداشتي به سمت مفهوم چند نظامنامه اي ( Multdisciplinary ) ارتقاء سلامتي ( H.P. ) آغاز كرده و بدين ترتيب H.P. كه از دوران رويايي ( embryonic ) خود در اواخر دهه 1960 ، به سرعت در ربع آخر قرن بيستم بالغ شد ، نمونه اي از انحراف از تأكيد فردي بر مشكلات پزشكي به ديدگاه ساختاري وسيع تر بود كه شامل مد نظر قرار دادن معيارهاي محيطي اقتصادي ، فرهنگي ، اجتماعي و قانوني براي ارتقاء سلامتي مي باشد . درحقيقت H.P. سلامتي را به عنوان رويدادي درون يك سيستم پيچيده از متغيرها آميخته با فاكتورهاي روانشناختي و biomedical فردي را درون يك مفهوم محيطي و Socio – ecological درنظر گرفت.
تعريف Health promotion
كمتر از نصف قرن پيش ، H.P. چيزي بيشتر از آموزش بهداشت ( Health education ) معني نمي داد ، ولي اين مفهوم رشد و بالغ گرديد و به حرفه اي جديد تبديل شده آنچه ما امروزه به عنوان H.P. مي شناسيم ، شامل فعاليتهايي از قبيل سياستهاي بهداشتي كه هدفشان بهبود سلامتي است ، مداخلات كلينيكي با هدف جلوگيري از بيماري آموزش با هدف قادر سازي مردم براي كنترل سلامتي خود در تعدادي از ملاحظات با هدف تقويت جوامع و افزايش اهميت اجتماع است . تمام اين فعاليتها به شكلي بسيار مناسب در تعريف منشور Ottawa ارائه گرديده است .
منشور اوتارا ( Ottawa charter / WHO / 1986 ) بطور وسيع به عنوان چهارچوبي براي H.P. جديد و تعريف اساسي آن پذيرفته شده است . از اين ديدگاه H.P. عبارت است از :
فرآيند قادر سازي مردم به منظور كنترل و بهبود سلامتي خود .
و به پنج مفهوم ( Concept ) مختلف H.P. تأكيد مي نمايد از طريق :
سياستهاي بهداشت عمومي health public policy
مشاركت جامعه community participation
توسعه مهارتهاي فردي personal skills development
re-oriented health services and the creation of supportive environment .
هدايت مجدد خدمات بهداشتي و ايجاد محيط حمايت كننده
عده اي بر اين عقيده اند كه اين تعريف قلمرو فعاليت H.P. را گسترده كرده و هدف آنرا نشان مي دهد . به هر حال اين موضوع ممكن است توسط ادارات ، سازمانها و يا سياستمداران كه سياستهاي H.P. را در كشور پايه ريزي مي نمايند ، كاملاً ناديده انگاشته شود . البته از آنجا كه اين تعريف قدرت كنترل سلامتي را از سازمانها به مردم منتقل مي نمايد ، سياسمتداران نمي توانند آن را به طور كامل طرد نمايند . ليكن از طريق سهل انگاري و ناديده انگاشتن آن مي توانند در برابر آن مقاومت نمايند .
از طرف ديگر اين تعريف تا حدودي داراي ايهام نيز مي باشد كه در ارتباط با ايهام تعريف سلامت مي باشد همچنين H.p. يكي از اولين اقدامات مهم در مداخله دادن نظامهاي مختلف ( interdisciplinery همراه با public health ) در سلامتي است و به نظر مي رسد كه بطور اساسي از غلبه medicine رها شده است ، در حاليكه medicine سهم خود را در H.P.. دارد ، اما انگيزه اصـلي آن medicine يا medical model نيست .
فهرست مطالب
- مقدمه
- تاريخچه
- تعريف ارتقاي سلامتي
- empowerment & impowerment
- تعاريف كاربردي ارتقاء سلامتي
- ديدگاههاي ارتقاي سلامتي
- ارتقاي سلامتي و بهداشت عمومي جديد
- ارتقاي سلامتي و آموزش بهداشت
- ايدئولوژيهاي موثر بر ارتقاي سلامتي
- ارتقاي سلامتي و بازاريابي اجتماعي
- اصول ارتقاي سلامتي بر اساس منشور اوتاوا
- ساختار ارتقاي سلامتي
- سياستهاي ارتقاي سلامتي
- فعاليتهاي عمده ارتقاي سلامتي
- گروههاي هدف و ارتقاي سلامتي
- health literacy و ارتقاي سلامتي
- قلمرو ارتقاي سلامتي
- نقش كاركنان ارتقاي سلامتي
- مراحل لازم در اجراي برنامه هاي ارتقاي سلامتي
- اعتبار اجتماعي مداخلات ارتقاي سلامتي
- پيشنهاداتي در رابطة با اثر بخشي برنامه ها
- ارزيابي برنامه هاي ارتقاء سلامتي
- ويژگيهاي برنامه ارتقاء سلامتي در جهان سوم
- ارتقاء چه زماني خاتمه مي يابد ؟
- ارتباط ارتقاء سلامتي و علوم مختلف
- اولين ژورنال و كنفرانس در زمينه ارتقاء سلامتي
- فهرست منابع
تحقیق ارتقاي سلامتي در جوامع مختلف