تحقیق معدن فیروزه با پاورپوینت
فيروزه
ايران صدرنشين بازارهاي جهاني
براي هر ايراني نام فيروزه تداعي‌گر معدن فيروزه نيشابور است معدني كه پس از 7 هزار سال هنوز چراغي روشن دارد قديمي‌ترين تراش از فيروزه معدن نيشابور مجسمه‌اي به شكل يك گوساله است كه حدود 7 هزار سال قدمت داشته و هم‌اكنون در موزه ايران باستان نگهداري مي‌شود. فيروزه ايراني در دنيا آنچنان شناخته شده است كه براي سنجش كيفيت ساير فيروزه‌ها اين سنگ قيمتي كشور به‌عنوان مقياس به كار گرفته مي‌شود. معدن فيروزه نيشابور در 45 كيلومتري شمال غرب اين شهرستان در جاده قديم سبزوار و در روستايي به نام «معدن» قرار گرفته است. با وجود گذشت هزاران سال از استخراج اين معدن هنوز به‌رغم توسعه علم اكتشاف در ايران اكتشاف معدن فيروزه نيشابور همچنان مسكوت مانده و عملا اقدامي انجام نشده است. اين معدن از گذشته توسط بومي‌هاي منطقه به استخراج رسيده و روش استخراج نيز سينه به سينه در اختيار اهالي روستاي معدن قرار گرفته است.
فيروزه چيست؟
فيروزه (Turquoise) يك آلومينو فسفات آبدار مس با فرمول CuAl6(PO4)4(OH)8.5H2O است. نام توركويز (Turquoise) كه به معناي سنگ تركي است، از اين جهت بر روي اين كاني ارزشمند ايراني نهاده شد كه در زمان‌هاي باستان به‌منظور صادرات فيروزه به ساير كشورهاي دور و نزديك، پس از استخراج رگه‌هاي اين سنگ از معادن براي تراش آن را ابتدا به كشور عثماني (تركيه حاضر) فرستاده و سپس قسمت عمده آن از طريق جاده ابريشم به كشورهاي مختلف صادر مي‌شد. از اين رو اروپاييان كه براي نخستين بار اين سنگ را در عثماني مشاهده كردند، نام آن را سنگ تركي نهادند. با توجه به شرايط بسيار سخت تشكيل فيروزه، تنها منبع شناخته شده اين سنگ گرانبها تا زمان‌هاي طولاني معادن فيروزه نيشابور بود كه برخي از انواع آن از كيفيتي استثنايي برخوردار بودند. جهت درك اهميت جواهرات خصوصا فيروزه در روزگار گذشته تنها اشاره به اين نكته كه بخش قابل‌توجهي از فيروزه‌ها و لاجوردهايي كه به‌طور گسترده در مقبره‌ها و تابوت فراعنه مصر به‌كار رفته از ايران در آن زمان صادر شده است، كافي به نظر مي‌رسد. اين كاني كه روزگاري نمادي از ايران به‌شمار مي‌رفت بر اساس نوع، درصد تركيبات و محل تشكيل رنگ‌هايي دارد كه در طيف وسيعي از آبي كم رنگ تا آبي پر رنگ و سبز روشن و در مواردي سبز تيره نمودار مي‌شود. جلاي آن واكسي يا چيني و سختي آن 5 الي 6 است كه هر چه ميزان آب در ساختمان آن افزايش يابد از سختي آن كاسته مي‌شود. به‌طور كلي امروزه سنگ فيروزه با رنگ آبي آسماني، جلاي چيني و سختي بالا جذاب‌تر و مرغوب‌تر به‌شمار مي‌رود. با اين وجود مي‌توان گفت كه در كشورهاي اروپايي رنگ سبز فيروزه و در ايران، آمريكا و اكثر كشورهاي آسيايي رنگ آبي آسماني آن داراي محبوبيت بيشتري است. با توجه به اينكه در ساختمان فيروزه مقاديري آب وجود دارد، در صورتي كه فيروزه در جاي گرم و خشك نگهداري شود به‌تدريج آب خود را از دست داده و رنگ آن كمرنگ خواهد شد. از اين رو سنگ‌هاي فيروزه نيشابور به سبب داشتن رنگ عالي، سختي بالا و وجود مقادير كم آب در ساختمان فيروزه، از كيفيتي خاص برخوردارند. از ديگر كشورهاي صادركننده فيروزه به جز ايران مي‌توان به كشورهاي آمريكا، مصر و تركستان اشاره كرد. فيروزه‌هاي آمريكايي كه امروزه قسمت اعظم بازار فيروزه دنيا حتي ايران را در دست گرفته است، در مقايسه با انواع ايراني فيروزه به لحاظ رنگ، جلا و سختي از كيفيت پايين‌تري برخوردارند و نوع با كيفيت فيروزه نيشابور همچنان صدر نشين بازار فيروزه دنيا محسوب مي‌شود، هرچند كه به سختي مي‌توان قطعه‌اي از آن را حتي به بهاي پرداخت مبالغ هنگفت به‌دست آورد
استخراج معدن
محمد كاظميان‌فر كارشناس استخراج معدن مي‌گويد: استخراج معدن فيروزه نيشابور به‌صورت زيرزميني با حفر تونل‌هاي دنباله‌رو لايه و كاملا سنتي انجام شده و با توجه به اينكه سنگ‌هاي دربر گيرنده از استحكام بالايي برخوردارند نگهداري معدن به‌صورت كاملا طبيعي است. وي مي‌افزايد: مالكيت معدن در اختيار دولت بوده اما امتياز بهره‌برداري آن به‌صورت اجاره‌اي در اختيار بخش خصوصي قرار گرفته است. وي تصريح مي‌كند: 90 درصد از ساكنان روستاي «معدن» به‌گونه‌هاي مختلف در استخراج و فرآوري فيروزه مشغول به‌كارند و چراغ اين معدن را روشن نگهداشته‌اند.
بازار مشهد
نظافتي كارشناس بازار فيروزه مي‌گويد: بازار مشهد قطب اصلي عرضه انواع فيروزه در كشور بوده و شايد تنها مكاني است كه بتوان فيروزه‌هاي مرغوب نيشابور را در آنجا يافت.
وي مي‌گويد: در اين مكان فيروزه از هر گرم 200 تا 10 هزار تومان (بسته به كيفيت و خلوص آن) به فروش مي‌رسد. نظافتي تصريح مي‌كند: تراش فيروزه در مشهد كاملا سنتي بوده اما اخيرا بخش خصوصي اقدام به وارد كردن دستگاه‌هاي مدرن تراش فيروزه به ايران كرده است .
وي مي‌افزايد: تركيه، ايتاليا و سوئد عمده كشورهاي خريدار فيروزه ايران هستند.
چگونگي تشكيل فيروزه
ماني پيروزبخت كارشناس ارشد اكتشاف معدن در رابطه با تشكيل فيروزه نيشابور به معدن و توسعه مي‌گويد: تشكيل فيروزه به لحاظ فرآيندهاي زمين‌شناسي بسيار پيچيده بوده و نيازمند شرايط بسيار خاص زمين‌شناسي است. سن احتمالي نهشت و تشكيل ذخاير فيروزه ايران را ائوسن بالايي تا اليگوسن پاييني تخمين مي‌زنند. به‌طور كلي جهت تشكيل فيروزه چندين مرحله آلتراسيون بايد انجام شود و به لحاظ كاني‌زايي، ارتباط مشخصي بين عمل دگرساني كائولينيتيزاسيون و تشكيل فيروزه وجود دارد. بدين شكل كه اسيد سولفوريك حاصل از تجزيه پيريت و كالكوپيريت كه حاوي مقداري مس است، در اثر برخورد با آپاتيت‌هاي موجود در سنگ، توليد اسيد فسفريك و اسيد فلوئوريدريك كرده، اسيد فلوئوريدريك حاصله باعث از هم پاشيدگي فلدسپات‌هاي موجود شده و توليد Al2O3 مي‌‌كنند. در اثر انحلال Al2O3 در اسيد سولفوريك كه حاوي مقداري سولفات مس و اسيد فسفريك است، محلول‌هاي حاوي فيروزه به‌دست مي‌آيد كه اين محلول در داخل حفره‌ها و شكاف‌هاي سطح مشترك بين طبقات رسوب كرده و يا جانشين فلدسپات‌ها مي‌شود. از اين رو در تمامي موارد عامل اصلي كنترل‌كننده فاز كاني‌سازي فيروزه تكتونيك است. رنگ سبز فيروزه نيز در نتيجه جانشيني بخشي از Al+3 كاني فيروزه توسط Fe+3 پديد مي‌آيد و هر چه ميزان آهن در ساختمان فيروزه افزايش يابد، رنگ آن سبزتر خواهد شد. از سوي ديگر در بازار بلورهاي كريزوكولا، در اصطلاح نگين‌تراشان به فيروزه سبز قوچاني معروف است. كاني كريزوكولا يكي ديگر از كاني‌هاي مس بوده كه در برخي موارد همراه با فيروزه يافت شده و از لحاظ خصوصيات ظاهري تا حدودي مشابه آن است. اين كاني كه داراي تركيب شيميايي متفاوتي با فيروزه و نوعي سيليكات مس آبدار است، از كيفيت پايين‌تري نسبت به فيروزه برخوردار بوده و قابل مقايسه با فيروزه‌هاي سبز رنگ كه در كشورهاي اروپايي از محبوبيت ويژه‌اي برخوردارند، نيست. اين كاني به‌طور گسترده در نزديكي اغلب معادن مس يافت مي‌شود و شرايط تشكيل آن به مراتب ساده‌تر از فيروزه است . به‌طور كلي معادن و كانسارهاي عمده فيروزه ايران در مناطق نيشابور و دامغان قرار دارند كه در زير به برخي از آنها اشاره مي‌شود:
معدن فيروزه نيشابور
معدن فيروزه نيشابور در مقطع لاوهاي ناحيه جنوب فار آبداركوه رئيس از جنوب به شمال، در واحد فوقاني از تراكيت‌هاي شديدا برشيه و سيليسي و كائولينيزه شده تركيب يافته و شكاف‌هاي اين سنگ از سيليس‌هاي ثانويه و هماتيت پر شده و حاوي پيريت‌هاي ثانويه فراوان به‌صورت دانه و رگچه و رگه با مقدار كمي كالكوپيريت است.
تحقیق معدن فیروزه با پاورپوینت