مبانی نظری و پیشینه تحقیق درباره اختلال عملکرد جنسی
اختلال عملکرد جنسی
2-2-1. مفهوم اختلال عملکرد جنسی
طبق DSM-IV-TR، تـعریف اختلال عملکرد جـنسی عبارت است از تخریب یک یـا بـیش از یـک مرحله از چرخه‌ی پاسخ‌های جنسی و همچنین وجود درد همراه با آمیزش که موجب پریشانی محسوس و بروز مشکلات بین فردی برای فرد می‌گردد. در این زمینه، برای فراوانی یـا شدت مـشکل، هماهنگی وجـود ندارد و تشخیص بر پایه‌ی قضاوت بالینی انجام می‌گیرد. بدکارکردی بـه طـور گسترده به عنوان عدم توانایی کامل از لذت بردن در مقاربت جنسی تعریف شده است. به طور اختصاصی، بدکارکردی‌های جنسی اختلالهایی هستند که بـا یـک پاسـخ جنسی کامل تداخل می‌کند. این اختلالها مشکلاتی را برای لذت بردن فرد یا داشـتن مقاربت جنسی ایجاد می‌کند و به ندرت بدکارکردی جنسی سلامت فیزیکی را به مخاطره می‌اندازد. اما می‌تواند خسارات و صدمات روانشناختی، افسردگی، اضطراب و احساسهای ضعف و بـی‌کفایتی سـنگینی را ایـجاد کند. نژاد، فرهنگ، مذهب و پیشینه‌ی اجتماعی بیمار باید در فرایند تشخیص باید مورد توجه قرار داد، زیرا هـریک مـی‌توانند تأثیر مهمی بر میل و یا انتظارات جنسی او داشته باشند(انجمن روانپزشکی آمریکا،2000؛ ترجمه نیک خو و آوادیس یانس،1381).
اختلال عملکرد جنسی بر حسب اختلال در فرآیندهایی که مشخصه چرخه واکنش جنسی هستند یا بر حسب درد مرتبط با آمیزش جنسی مشخص می شود. چرخه واکنش جنسی می تواند به مراحل زیر تقسیم شود (انجمن روانپزشکی آمریکا،2000؛ ترجمه نیک خو و آوادیس یانس،1381).
1. میل: این مرحله شامل خیال پردازی های مربوط به فعالیت جنسی و علاقه به داشتن فعالیت جنسی است.
2. انگیختگی: این مرحله شامل احساس ذهنی لذت جنسی و تغییرات فیزیولوژیایی همراه آن است. تغییرات عمده در مردان شامل تورم و نعوظ آلت تناسلی است. تغییرات عمده در زنان شامل احتقان وردیدی در لگن، لیز شدن و انبساط مهبل، و متورم شدن اندامهای تناسلی بیرونی هستند.
3. اوج لذت جنسی: این مرحله شامل رسیدن به اوج لذت جنسی، همراه با فرونشانی تنش جنسی و انقباض موزون عضلات میان دوراهی و اندامهای تناسلی است/ در مرد، احساس اجتناب ناپذیری انزالف که به دنبال آن دفع منی صورت می گیرد، روی می دهد. در زن انقباض های ثلث خارجی دیواره مهبل روی می دهد. در هر دو جنس، انقباض موزون اسفنکتر مقعدی به وجود می آید.
4. فرونشینی: این مرحله شامل حس آرامش عضلانی و آسایش کامل است. در جریان این مرحله، مردان از لحاظ فیزیولوژیایی برای نعوظ و اوج لذت جنسی دوباره،به مدت یک دوره زمانی متغیر ناگداز هستند. بر عکس زنان ممکن است تقریبا بلافاصله قادر به پاسخدهی دوباره تحریک باشند(انجمن روانپزشکی آمریکا،2000، ترجمه نیک خو و آوادیس یانس،1381).
اختلال عملکرد جنسی با مراحل انگیختگی و ارگاسم و همین طور، با میل جنسی کلی فرد ارتباط دارند (جدول 2-1 را ببینید). برخی از افراد مبتلا به اختلال عملکرد جنسی، میل جنسی کمی دارند یا هیچ میلی ندارند؛ برخی دیگر، در مرحله خاصی از انگیختگی جنسی تاخیر دارند یا اصلا برانگیخته نمی شوند. بعضی ها شدیدا برانگیخته می شوند، اما قادر نیستند رهایی جنسی ارگاسم را تجربه کنند. برخی از افراد خیلی سریع مراحل انگیختگی تا ارگاسم را طی می کنند و از این رو، احساس می کنند روابط جنسی فاقد معنی هیجانی همراه با روش آرمیده تر است. در برخی از موارد، شریک جنسی فرد از آنچه به نظر می رسد انحراف غیر قابل قبول از فعالیت جنسی مطلوب است، ناراحت می شود. با این حال، سایر اختلالات عملکرد جنسی از تجربه درد به جای لذت بردن در مدت آمیزش جنسی حاصل می شوند (هالجین و ویتبورن، 2007؛ ترجمه سید محمدی،1392).