تحقیق تاثير نفت عراق بر اقتصاد جهان پس از سرنگوني رژيم صدام
فصل اول (كليات)
طرح مساله:
حمله امريكابه عراق با وجود هزينه‌هاي كلان سياسي و اقتصادي‌اش براي اين كشور، از ديدگاه اقتصادي گسترش و تعميق و تحميل رژيم سرمايه داري است، كه قلب تپنده آن را نفت تشكيل مي‌دهد. اين جنگ به خاطر تصاحب منابع نفتي عراق نبود، ولي نفت همواره ماده‌اي استراتژيك براي اقتصاد نظام سرمايه‌داري محسوب مي‌شود. از لحظ موقعيت ژئوپلتيك عراق در بطن منطقه نفت خير خاورميانه قرار دارد. به دليل سياستهاي غلط حزب بعث در اقتصاد عراق، در حال حاضر بيش از 95% درآمدهاي اين كشور را در آمدهاي حاصل از فروش نفت تشكيل مي‌دهد.([1]) 0(يعني اقتصاد كاملا تك محصولي) ذخاير اثبات شده نفت اين كشور 115 ميليارد بشكه است كه بعد از عربستان دومين كشور نفت خيز جهان است و هنوز ذخاير اثبات نشده فراواني نيز وجود دارد. اما توليد روزانه نفت در عراق به روزي 2 ميليون و 300 هزار بشكه محدود مانده است. به دليل آنكه در اثر جنگ صنعت نفت عراق به شدت صدمه ديد و بعد از جنگ نيز تاسيسات و خطوط لوله‌هاي نفت در عراق به ويژه خط لوله شمال كه نفت را از كركوك به بندر جيحان در تركيه انتقال مي‌دهد، به وسيله انفجارات بمب بي‌مصرف ماند. در رابطه با ميزان استخراج نفت عراق با روزانه 1/2 ميليون بشكه نفت توليد مي‌كند كه حدود3/1ميليون بشكه آن صادر مي‌شود. با در نظر گرفتن قيمت نفت بشكه‌اي 50 دلار ميزان درآمدهاي نفتي اين كشور روزانه 56 ميليون دلار و در سال بيش از 23 ميليارد دلار خواهد بود. اين در حالي است كه ميزان توليد نفت عراق در زمان رژيم صدام روزانه بيشمار از 9/2 ميليون بشكه بوده است. جنگ عراق موجب افزايش شاخص سهام بورس در كشورهاي حاشيه خليج فارس شد و بسياري از شركت هاي اين كشورها قراردادهاي پرسودي را امضا كردند اماكارشناسان اقتصادي عقيده دارند در دراز مدت كشورهاي حاشيه خليج فارس با بازگشت عراق به بازار نفت بيشتر از سودي كه در آغاز احياي اقتصادي عراق به دست مي‌آورند، زيان خواهند ديد.([2]) با اينكه هنوز براي سخن گفتن از رونق اقتصادي عراق زود است. اما نشانه‌هايي وجود دارد كه غول خفته عراق درآينده امكان دارد به يك قدرت اقتصادي منطقه‌اي تبديل شود. علاوه بر ذخاير عظيم نفتي، اين كشور داراي يك نيروي كار ماهر و يك اساس مستحكم براي توسعه كشاورزي نيز مي‌باشد. در دراز مدت، رونق اقتصادي عراق عوارض منفي براي ساير كشورهاي منطقه خواهد داشت. از همه مهمتر افت قيمت نفت است. پس از اينكه عراق توليد و صادرات نفت را با ظرفيت كامل آغاز كند. قيمتها سقوط خواهند كرد و درآمدهاي نفتي ساير كشورهاي خليج بين 20 تا 25 درصد كاهش خواهد يافت. بديهي است با توجه به عمليتهاي انتحاري انفجار خطوط نفت و تاسيسات نفتي عراق، تيراندازي پراكنده به نيروهاي ائتلاف، غارت تجهيزات نفتي، رواج گسترده قاچاق محصولات نفتي، جملگي حكايت از آن دارند كه تامين امنيت وثبات وراه اندازي توليد نفت عراق با دشواريهاي فراوان مواجه است.([3]) در شرايطي كه سرمايه‌گذاري لازم فقط براي رسيدن به سطح توليد پيش از جنگ، 7 ميليارد دلار برآورده شده است، روزانه حدود 7 تا 8 ميليون دلار هزينه اضافي نيز بر اثر عمليات خرابكارانه درماههاي اول پس از سرنگوني صدام بر اين كشور تحميل شده است. البته نحوه بازسازي عراق آغاز شده است و طبق طرحهاي آمريكا محور قرار گرفتن نفت به عنوان مهمترين منبع براي بازسازي اين كشور مورد توجه قرار گرفته است. و آمريكا قصد دارد صنعت نفت عراق را به طور كامل خصوصي كند. در اين زمينه گفته مي‌شود كه يكي از مديران بريتيش پتروليوم به عنوان مسئول بازسازي صنعت نفت عراق تعيين خواهد شد.
اهداف تحقيق:
از آنجائيكه كشور عراق دومين كشور ثروتمند جهان از لحاظ منابع نفتي است، هدف از اين پژوهش آن است كه تاثيرات جنگ بر كشورهاي حوزه خليج فارس، صادرات نفت عراق بر اعضاي اوپك و اقتصاد جهان مورد بررسي قرار گيرد.
اهميت تحقيق:
اهميت اين پژوهش در آن است كه نشان مي‌دهد افزايش بهاي قيمت نفت و سرازير شدن دلارهاي نفتي به اقتصاد كشورهاي صادر كننده نفت(به ويژه خليج فارس وايران) آيا قادر خواهد بود موجبات توسعه اين كشورها را فراهم آورد؟ يا برعكس همانند گذشته (مثلا زمان رژيم شاه) باعث وابستگي هر چه بيشتر اين كشورها به غرب و برگشت سرمابه سمت كشورهاي صنعتي خواهد شد. يا اينكه به دلايل مختلف اين پطرودلارها حيف وميل خواهدشد.
سوال اصلي:
تاثير نفت عراق بر اقتصاد جهان پس از سرنگوني رژيم صدام چيست؟
سوال فرعي:
آيا افزايش تقاضاي جهاني نفت، به سرنگوني رژيم صدام مربوط است؟
فرضيه تحقيق:
يكي از دلايل افزايش تقاضاي جهاني نفت، كاهش صادرات محصولات نفتي عراق بعد از سرنگوني صدام مي‌باشد.
متغيرها و مفاهيم عملياتي:
كاهش دلايل افزايش تقاضاي جهاني نفت چيست؟
دلايل صادرات محصولات نفتي عراق چيست؟
روش تحقيق:
روش اين پژوهش مبتني بر جستجو در سايتهاي اينترنتي بوده است. كليه منابع فارسي به جز منابع انگليسي از اينترنت اقتباس شده است.
1- جواد ذاكر كارشناسي اقتصادي، عنوان مقاله افت يارانه‌هاي حزب بعث براي مديران جديد اقتصاد عراق جمعه 29 آريل 2005 جام جم آن لاين
1- هرمان شر، عنوان مقاله: چالشهاي صنعت نفت در عراق، ترجمه: عباس فياضي منش، مجله آفتاب، شماره 23 اسفند 1382
1- هوكمركوليك، عنوان مقاله: بي‌نصيب از نفت عراق، مترجم آتوسابي طرف منبع اكونوميست، 5 آوريل 2005
تحقیق تاثير نفت عراق بر اقتصاد جهان پس از سرنگوني رژيم صدام