مقاله بازاریابی در ایران
مقدمه
كشور ايران با تنوع وسيع آب و هوايي در پاره‌اي از مناطق آن در زمينه توليد برخي از محصولات كشاورزي نظير پسته، خرما، كشمش، بادام، گردو، زعفران و زيره و زرشك از مزيت نسبي قابل توجهي برخوردار است ، لذا جهت اتخاذ سياست‌هاي مطلوب در زمينه بهبود نظام بازاريابي و بازاررساني و توسعه صادرات آنها نياز به مطالعات اقتصادي به صورت علمي حائز اهميت مي‌باشد (تركماني، 1378) .ايران به عنوان بزرگترين توليد كننده زيره و زرشك دنيا هنوز در بازار جهاني جايگاه مشخص و روشني ندارد و مجبور است به دلايلي از جمله تبليغات منفي رقبا محصول خود را به كمتر از نصف قيمت جهاني به‌فروش رساند لذا در اين مطالعه وضعيت بازاريابي و بازاررساني اين محصولات به صورت مطالعه‌اي موردي در مناطق عمده كشت استان خراسان مورد بررسي قرار گرفته است.از جمله اهداف اين مطالعه: بررسي و شناخت عمليات بازاررساني زيره و زرشك، تعيين مسير، حاشيه، سود، كارايي و ضريب هزينه بازاريابي زيره و زرشك، برآورد هزينه خدمات بازاريابي و بررسي عوامل موثر بر حاشيه بازاريابي زيره و زرشك و ارائه راهكارهاي مناسب جهت بهبود وضعيت بازاريابي زيره و زرشك مي باشد. با توجه به فقدان انتشار مطالعات اقتصادي جامع در زمينه هاي فوق، در مورد زيره سبز و زرشك ايران ضرورت و اهميت اين تحقيق را نيز ايجاب مي‌نمايد. در اين تحقيق جامعه آماري مورد مطالعه زيره كاران و زرشك كاران استان خراسان مي‌باشد. براي انجام تحقيق شهرستان‌هاي سبزوار، اسفراين، تربت‌حيدريه قائنات و بيرجند انتخاب و جمعا 100 پرسشنامه توليد كننده زيره و زرشك، 25 پرسشنامه عمده فروش و 50 پرسشنامه خرده فروش تكميل گرديده است. انتخاب كشاورزان با روش نمونه گيري خوشه اي دو مرحله اي صورت گرفت. جمع آوري اطلاعات و تكميل پرسشنامه‌ها به صورت مقطعي در سال زراعي 1380 انجام گرفت. به منظور تجزيه و تحليل داده‌ها و برآورد مدل‌هاي مورد استفاده از بسته نرم افزاري Eviews استفاده شده است. برخي از مطالعات و تحقيقاتي كه در زمينه بازاريابي و بازاررساني محصولات كشاورزي در داخل و خارج از كشور انجام شده، در زير عنوان گرديده است:
Charles and Gray (1993) براي بررسي عوامل مؤثر بر حاشيه بازاريابي، 4 مدل حاشيه بازاريابي استفاده كردند. اين دو بر اين باورند كه حاشيه بازاريابي به قيمت خرده فروشي، قيمت سرمزرعه و هزينه نهاده‌هاي بازاريابي بستگي دارد. Rajagopal (1992) در تحقيقي در ناحيه باستار هندوستان، كارايي اقتصادي بازاريابي ذرت را بررسي كرد. نتيجه اين تحقيق نشان داد كه در اغلب بازارها، ضريب همبستگي بين ميزان توليد و مازاد قابل فروش معني دار است، اما رابطه بين حاشيه سود و حجم فروش معكوس مي‌باشد به طوريكه افزايش حاشيه سود در مكانهايي وجود دارد كه مازاد قابل فروش كمتري وارد بازار گردد. محقق در پايان، جهت بهبود سيستم بازاريابي، پيشنهاد مي‌كند كه در ناحيه مورد بررسي، بايد مسير بازاررساني اين محصول تغيير كند.
شيروانيان و نجفي (1378)، به بررسي بازاريابي گوجه فرنگي در استان فارس پرداختند همچنين در اين مطالعه عرضه و تقاضا، عملكردها، سازمان بازاريابي، انواع بازارها و قيمت فروش اين محصول در سطوح مختلف بازاريابي مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در زمينه عملكرد بازاريابي و قيمت‌ها مشكلات عمده‌اي وجود دارد از طرفي به علت اينكه دولت در ارائه اطلاعات بازاريابي اقدامات لازم را انجام نمي‌دهد گروه بارباركن‌ها وارد بازار شده‌اند. اين گروه به علت آگاهي از وضعيت بازارهاي موجود و قيمت‌ها به صورت مقطعي وارد نظام بازاريابي شده و بازار را در تسلط خود در آورده‌اند. دولت به جاي اينكه به نظارت و مراقبت بازار بپردازد، اقدام به دخالت در امور بازار نموده كه اين امر پيامدهاي نامطلوبي را به همراه داشته است. لذا در پايان پس از بررسي ويژگي‌هاي توليد، سازمان بازاريابي، انواع بازارها و قيمت محصول در سطوح مختلف بازاريابي، نتيجه گرفتند كه دخالت مستقيم دولت در فرآيند بازاريابي مطلوب نبوده و نظارت دولت را سفارش‌مي‌نمايند. سالم (1379)، در پژوهشي مسائل بازاررساني انار در استان يزد را مورد بررسي قرار داد. در اين پژوهش 8 مسير مهم بازاريابي شناسايي گشت كه 4 مسير آن منجر به صادرات و باقي مانده به مصرف كننده داخلي ختم مي‌شود. نتايج حاصل از اين بررسي نشان داد در مسيري كه توليد كننده به طور مستقيم محصول خود را در اختيار خرده فروش قرار مي‌دهد، كمترين حاشيه و در مسيري كه توليد كننده محصول خود را در اختيار عمده فروش قرار داده و عمده فروش محصول را به ميدان‌تره بار و ديگر نقاط مي‌برد بيشترين حاشيه بازار وجود دارد. همچنين در مسيري كه توليد كننده محصول خود را به خرده فروش داده او نيز صادر مي‌نمايد، بيشترين سهم توليدكننده و در مسيري كه محصول از طريق توليدكننده صادر مي‌شود كمترين سهم توليد كننده مشاهده مي‌گردد.
دانشور و مظهري (1379)، در تحقيقي تحت عنوان «نگرش اقتصادي- اجتماعي بر جايگاه محصولات كشاورزي راهبردي ويژه خراسان» نقشي را كه توليد زرشك در ايجاد درآمد، اشتغال زايي و كمك به توسعه اقتصادي – اجتماعي منطقه داشته، بررسي نمودند. نتايج نشان داد كه توليد زرشك باعث افزايش بهره‌وري نيروي كار، كاهش نرخ بيكاري پنهان در بخش كشاورزي و… مي‌گردد لذا توجه بيش از پيش به توليد كشاورزي زرشك و افزايش سطح زير كشت آن در استان و سرمايه‌گذاري در راستاي صنايع وابسته به آن ، روند توسعه اقتصادي – اجتماعي مناطق محروم جنوب استان خراسان را بهبود خواهد بخشيد. در ضمن اين مطالعه ارزش‌افزوده حاصل از زرشك خشك در كل منطقه بيرجند و قاين را 6/5 ميليارد ريال و ارزش افزوده زرشك تبديل شده به افشره در كل منطقه بيرجند و قائن را 22 ميليارد ريال ذكر نموده است
مواد و روشها
در تعاريفي كه براي بازاريابي محصولات كشاورزي ارائه شده، دو ديدگاه وجود دارد. ديدگاه نخست، تعاريفي كه بازاريابي محصولات كشاورزي را كليه عمليات انجام شده بر روي محصول در فاصله بين توليد تا مصرف مي‌داند. ديدگاه دوم در بر گيرنده تعاريفي است كه بازاريابي محصولات كشاورزي را در مفهومي وسيع‌تر از ديدگاه فوق مورد توجه قرار مي‌دهد. به طوريكه بازاريابي محصولات كشاورزي از مرحله برنامه‌ريزي
مقاله بازاریابی در ایران