روش هاي قيمت گذاري سهام در بورس اوراق بهادار ايران
مهم ترين وظيفه بورس اوراق بهادار، ايجاد يك بازار كارآ براي قيمت گذاري عادلانه اوراق بهادار مي باشد. اين وظيفه از طريق خبرگان مالي اعمال مي شود. خبرگان مالي اطلاعات مورد نياز براي قيمت گذاري را بر اسا مدل هاي قيمت گذاري كه بر پايه مفروضات صحيح و مطابق بازار طراحي شده است به دست مي آورند. انواع اوراق بهاداري كه قابل معامله در بورس اوراق بهادار مي باشند شامل: سهام عادي، اوراق قرضه، اختيار معامله اوراق بهادار و قراردادهاي آينده در بورس اوراق بهادار، قيمت اوراق بهادار نسبت به تحولات و رويدادهاي مختلف حساسيت نشان مي دهد.
هدف اصلي اين تحقيق بررسي روش هاي قيمت گذاري سهام عادي تازه پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار ايران مي باشد كه در ابتدا تعريف سهام عام و حقوق آن آورده شده و سپس بحث اصلي كه نحوه قيمت گذاري سهام عادي مي باشد پرداخته مي شود و تجزيه و تحليل اصلي در ارزيابي سهام، نحوه تعيين قيمت در بورس تهران و در پايان كنترل قيمت توسط بورس را بيان خواهيم كرد.
مقدمه:
بورس اوراق بهادار مكاني است كه در آن انواع مختلف اوراق بهادار مانند سهام عادي، اوراق قرضه، اختيار معامله اوراق بهادار (option) و قراردادهاي آينده (future contract) مورد داد و ستد قرار مي گيرد.
مهم ترين وظيفه بورس اوراق بهادار، ايجاد يك بازار كارآ و مداوم براي اوراق بهادار است به گونه اي كه هر لحظه بتوان اوراق بهاداري را به قيمت عادلانه و نزديك به قيمت معامله قبلي مورد معامله قرار داد. بنابراين بورس بايد بتواند نقدينگي كافي را براي سرمايه گذاران ايجاد كند. در چنين بازاري، سرمايه گذاران خواهند توانست كه اوراق بهادار خود را سريعاً به نقد تبديل و يا داراييهاي نقدي خود را صرف سرمايه گذاري در اوراق بهادار نمايند.
وظيفة مهم ديگر بورس، تعيين قيمت اوراق بهادار است. قيمت در اين بازار بر اساس سفارش هاي خريد و فروش (عرضه و تقاضا) اوراق بهادار تعيين مي شود. تمام سفارش هاي خريد و فروش اوراق بهادار از اقصي نقاط كشور به محل بورس در سال، و با توجه به حجم عرضه و تقاضا، قيمت سهام تعيين مي گردد كه اين وظيفه از طريق خبرگان مالي اعمال مي شود. خبرگان مالي اطلاعات مورد نياز براي قيمت گذاري را بر اساس مدل هاي قيمت گذاري كه بر پايه مفروضات صحيح و مطابق بازار طراحي شده است، بدست مي آورند.
يك بازار كارآ بايد اين امكان را فراهم سازد كه بر اساس اطلاعات منتشر شده در بازار، اوراق بهادار مورد ارزيابي هميشگي قرار گيرد و آثار آن در قيمت اوراق بهادار منعكس گردد؛
به عبارت ديگر، در بورس اوراق بهادار قيمت اوراق بهادار نسبت به تحولات و رويدادهاي مختلف حساسيت نشان مي دهد.
هدف اين تحقيق بررسي چگونگي تعيين قيمت پايه سهام تازه پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و چگونگي كنترل قيمت سهام توسط بورس است. در كشورهاي ديگر، شركت هايي كه قصد فروش سهام به عموم را دارند براي عرضه سهام به عموم و تعيين ارزش سهام از خدمات مؤسسات مقيد سرمايه و يا بانك هاي سرمايه گذاري (Investment banking firm) استفاده مي كنند.
اما در ايران مسئوليت تهيه قيمت پايه بر عهده سازمان بورس اوراق بهادار تهران است. متأسفانه عدم رعايت كامل مباني علمي در قيمت گذاري سهام و اعمال نظر نهادهاي دولتي عرضه كننده سهام باعث گرديده كه قيمت تعيين شده براي سهام، ارتباط نزديك و سيستماتيكي با ارزش اينگونه سهام نداشته باشد.
مباني نظري تعيين ارزش سهام عادي
سهم عادي: ورقه بهاداري است كه نشان دهنده حق مالكيت صاحب سهم در شركت است. سهامدار عادي، آخرين ادعا را بر عايدات و ارزش خالص دارايي هاي شركت دارد و از اين رو ريسك سهامداران عادي بيشتر از ريسك وام دهندگان به شركت است. حقوقي كه به يك ورقه سهم تعلق مي گيرد، را مي توان به شرح زير خلاصه كرد:
1- حق مشاركت در سود شركت
2- حق مشاركت در ارزش خالص دارايي هاي شركت در زمان انحلال
3- حق رأي در مجامع عمومي شركت
4- حق تقدم در خريد سهام عادي
با توجه به فرض تداوم فعاليت و بعيد بودن انحلال شركت ها معمولاً ارزش سهام را بر اساس ميزان، زمان دريافت و ريسك سودهاي آينده شركت تعيين مي كنند. براي آن دسته از سهامداران عمده كه منافع خاصي از طريق كنترل شركت به دست مي آورند، ارزش سهام شركت مي تواند بيشتر از ارزش مبتني بر حق مشاركت در سود جاري و آينده باشد.
مدلهاي تعيين ارزش سهام عادي
در تئوري هاي مالي، ارزش اوراق بهادار از طريق محاسبه ارزش فعلي عايدات آينده آنها به دست مي آيد؛ به عبارت ديگر، براي تعيين ارزش اوراق بهادار، ابتدا بايد ميزان عايدات (Cash Flow) ناشي از اوراق بهادار را همراه با زمان دريافت آنها تعيين نمود و سپس با توجه به نرخ تنزيلي كه با ميزان ريسك اينگونه اوراق بهادار متناسب باشد، ارزش فعلي آنها را محاسبه كرد. چون نرخ تنزيل و يا نرخ بازده مورد توقع سرمايه گذاران تابعي از ميزان ريسك يا عدم اطمينان نسبت به عايدات آينده است، لذا نرخ تنزيل مورد استفاده بايد با ريسك عايدات آينده آنها متناسب باشد. بنابراين براي تعيين ارزش سهام عادي، ابتدا بايد سه عنصر اصلي تعيين ارزش يعني 1) ميزان عايدات آينده، 2) زمان دريافت عايدات و 3) ميزان عدم اطمينان نسبت به تحقق عايدات مشخص گردد.
ميزان عايدي كه به يك سهم عادي تعلق مي گيرد، تابعي از ميزان سود خالص شركت است. ميزان سود خالص شركت نيز تابعي از ميزان فروش و حجم هزينه هاي ثابت و متغير عملياتي و غيرعملياتي شركت است. با توجه به متغير بودن اين عوامل و نوسان پذيري آنها از يك سال به سال بعد، امكان تخمين دقيق سود شركت در سالهاي
روش هاي قيمت گذاري سهام در بورس اوراق بهادار ايران