تحقیق ساختارهاي مدني اسلام
ين ساختارها در قرن‌هاي اوليه اسلام شكل گرفته و تاكنون در تمامي گوشه و كنار جهاني اسلام فعال است و در عين حال تا حدودي قدرت فعال كردن و بسيج نيروها را در رويارويي با سوءاستفاده‌هاي هيأت حاكمه خود دارند
علما و مجتهدان اسلام
شالوده حقيقي – سياسي و اجتماعي – اقتصادي كل تمدن اسلامي از جنبه علمي ، فكر و فن‌آورانه خود به دست گروه عظيمي از علماي بزرگ آماده شده است . كل سازمان اجتماعي يك دولت بزرگ اسلامي در تمامي سطوح خود به صورتي مستحكم و با عناصري مطمئن ،با كوشش جوامع پرتعداد علما يكپارچگي يافته است.
اين قاعده در سايه احكام قرآن حاصل شده است كه مسلمانان را مكلف مي‌كند تمامي عملكردهاي خود را صرفا با احكام و اصول اسامي هم سوكنند . و علماي ديني كه طبق سنت اسلامي از \” وراث پيامبر \” محسوب مي‌شوند ،از ديد عموم مردم از مفسران احكام اسلامي و اصول مربوط به هر يك از عرصه‌هاي مشخص زندگي بشري بودند.
اينجا بايد به اصولي‌ترين تفاوت‌هاي علماي ديني – مفسران احكام اسلامي – با علماي ساير فرقه‌ها و يا اديان ، از جمله مسيحيت ، اشاهر نماييم. اول ،اسلام با طبقه بندي روحانيون يا سلسله مراتب ديني – اداري كليساهاي مسيحي بيگانه است.
دوم ،علماي اسلامي در طول كل تاريخ از هر طريقي از حكام و كاخ خلفا فاصله مي‌گرفتند . از اين جنبه ،اظهارات حسن البصري – عالم برجسته اسلام – شايان توجه است:\” به دعوت حاكم بي اعتنا باش ،حتي اگر تو را براي قرائت سوره‌هايي از قرآن دعوت كرده باشد . زيرا تو به طور حتم به وقت بازگشت بدتر از آنچه خواهي شد كه پيش از آن بودي\”.
به اين ترتيب ،علماي اسلامي از سلسله مراتب خاص كليساها و آن سلسله مراتب اداري حكام وقت به دور قرار گرفته بودند. اين گروه توانمند ،كه در تمامي قرون و در تمامي مناطق جهان اسلام حضور يافته بوند،يك نيروي بسيار منسجم را به وجود مي‌آوردند كه به واسطه ايدئولوژي سياسي يگانه و وفاداري به يگانه ابراز حقوقي در دفاع از حقوق و آزادي بشر با هم متحد شده بودند.
قرآن مشاركت فعال يك مسلمان در زندگي اجتماعي ،اشاعه نيكوكاري و رويارويي با فساد ،دوري از گناه و جرم و جنايت و سوءاستفاده از اطرافيان از جمله توسط حكومت‌ها را از وظايف اصلي او اعلام مي‌كند . در قرآن در اين خصوص چنين آمده است: شما نيكوترين امتي هستيد كه بر آن قيام كرده‌ايد كه مردم را به نيكوكاري وادار كنند و از بدكاري باز دارند و ايمان به خدا آورند. \”
در حديث مشهور نبوي نيز آمده كه شايسته‌ترين جهاد گفتن حقايق مستقيما به شخص حاكم غير عادي است\”. و همچنين\” اگر مدرم شاهد اعمال ظالمانه حاكم بوده و مانع از كار وي نشوند،خداوند همه آنان را در يك چشم بر همز زدن كيفر خواد داد\”.
به اين ترتيب، يك مسلمان و به ويژه مسلمان دانشمند كه احتمال دارد در خصوص مسايل اجتماعي – سياسي و غيره مرتبط با رشد امت اسلامي ، رعايت و دفاع از حقوق و آزادي بشر نظريات مشخصي داشته باشد كه اغلب مغير با نظر حاكم‌ان ،نه فقط حق دارد بلكه موظف است حاكم را از آن آگاه كند. علماي برجسته ضمن تكيه بر آيات قرآن و احاديث ،در طول تمامي قرون از مقاصد حكام براي غصب حكومت يا نقض حقوق و آزادي اقشار يا افراد مختلف اجتماعي ممانعت به عمل مي آوردند و به خاطر آن ، اغلب از نظر حكام ، از ناخوشايندترين قشر بوده و تحت تعقيب قرار مي‌گرفتند.
در واقع ،تمامي علماي برجسته اسلام مخالف سوءاستفاده‌هاي حكام از موقعيت‌شان بودند و به خاطر آن بسياري از آنان محكوم به تحمل شكنجه ،زندان و تبعيد مي‌شدند و يا رهبري جنبش‌هاي مخالف و اصلاح طلب را در جهان اسلم برعهده مي‌گرفتند امام شافعي ، احمد بن حنبل ، مالك نووي – ابوحنيفه و ساير بزرگان دين اسلام به علاوه شمار قابل توجهي از علماي منطقه‌اي ،هر يك در عصر خود كانون جنبش‌هاي مدني و انسجام در رويارويي با طبقه عظيم دستگاه دولتي به شمار مي‌آمدند.
افزون بر آن كه عملاي ديني ،جدا از وابستگي‌هاي خاص سلسله مراتب كليساها از مفسران احكام ديني و ،به عبارتي ،تنها گروه در كشورهاي اسلامي به شمار مي‌آمدند كه راهنماي زندگي اجتماعي و نيز كشورداري براي دولت بودند، مجتهد لقب يك عالم اسلامي يا فقيه بود كه حقوق اسلامي را بر شالوده احكام بنيادي قرآن تدوين مي‌كرد.
تحقیق ساختارهاي مدني اسلام