تحقیق بورس اوراق بهادار در ایران
بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ تاسیس گردید. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانك توسعه صنعتی و معدنی آغاز كرد.
سابقه بورس اوراق بهادار در جهان متجاوز از ۴۰۰ سال است.
بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ تاسیس گردید. این سازمان از پانزدهم بهمن ماه آن سال فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانك توسعه صنعتی و معدنی آغاز كرد. در پی آن سهام شركت نفت پارس ، اوراق قرضه دولتی ، اسناد خزانه ، اوراق قرضه سازمان گسترش مالكیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافتند. اعطای معافیت های مالیاتی شركت ها و مؤسسه های پذیرفته شده در بورس در ایجاد انگیزه برای عرضه سهام آنها ، نقش مهمی داشته است.
طی ۱۱ سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران تعداد شركت ها، بانك ها و شركت های بیمه پذیرفته شده از ۶ بنگاه اقتصادی با ۲/۶ میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳۴۶ به ۱۰۵ بنگاه با بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال در سال ۵۷ افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ میلیون ریال در سال ۱۳۴۶ به بیش از ۱۵۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافت.
در سال های پس از انقلاب اسلامی و تا پیش از نخستین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، دگرگونی های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد كه بورس اوراق بهادار تهران را نیز در بر گرفت. نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانك ها در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۵۸ توسط شورای عالی انقلاب بود كه به موجب آن بانك های تجاری و تخصصی كشور در چهار چوب ۹ بانك شامل ۶ بانك تجاری و ۳ بانك تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد و در پی آن شركت های بیمه نیز در یكدیگر ادغام گردیدند و به مالكیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ۱۳۵۸ باعث گردید تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به گونه ای كه تعداد آنها از ۱۰۵ شركت و مؤسسه اقتصادی در سال ۱۳۵۷ به ۵۶ شركت در پایان سال ۱۳۶۷ كاهش یافت. بدین ترتیب در طی این سالها بورس و اوراق بهادار دوران فترت خود را سپری كرد كه تا پایان سال ۱۳۶۷ ادامه یافت .
از سال ۱۳۶۸ ، در چهار چوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای سیاست خصوصی سازی، مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس سیاست گذاران اقتصادی در نظر دارند بورس اوراق بهادار با انتقال پاره ای از وظایف تصدی های دولتی به بخش خصوصی، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی پراكنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه گذاری، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش مؤثر بخش خصوصی برای مشاركت فعالانه در فعالیت های اقتصادی نقش مهم و اساسی داشته باشد.
در هر حال، گرایش سیاست گذاری های كلان اقتصادی به استفاده از ساز و كار بورس، افزایش چشمگیر شمار شركت های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را در پی داشت كه بر این اساس طی سال های ۱۳۶۷ تا امروز تعداد بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ۵۶ شركت به بیش از ۴۰۰ شركت افزایش یافته است.
تاريخچه معاملات بورس اوراق بهادار تهران
انديشه برخورداري از بازار اوراق بهادار و سرعت بخشيدن به فرايند صنعتي شدن كشور به دهه 1310 باز ميگردد. در آن هنگام گروهي در بانك ملي ايران به مطالعه موضوع پرداختند. گزارشي كه در سال 1317 تكميل شد شامل جزييات مربوط به تشكيل بازار اوراق بهادار بود
آغاز جنگ دوم جهاني و رخدادهاي سياسي و اقتصادي متعاقب آن راهاندازي بورس اوراق بهادار را تا سال 1346 و زماني كه قانون بورس اوراق بهادار تصويب شد به تأخبر انداخت. بورس اوراق بهادار تهران در فروردين 1347 گشايش يافت. در آغاز تنها اوراق بهادار اوراق قرضه دولتي و برخي اوراق ديگر كه از پشتوانه دولتي برخوردار بود در بازار معامله ميشود. اما در سالهاي بعد و در دهه 1350 رونق تقاضاي سرمايه منجر به افزايش تقاضا براي سهام شد. در عين حال تغييرات نهادي مانند انتقال سهام شركتهاي عمومي و بنگاههاي خصوصي كه در مالكيت خانوادگي بودند به كاركنان و بخش خصوصي به گسترش فعاليت بازار اوراق بهادار منجر شد.پس ازپيروزي انقلاب، تجديد ساخت اقتصاد در پي جنگ عراق با ايران كنترل بخش عمومي بر اقتصاد را ناخواسته گسترش داد و از نياز به سرمايه خصوصي كاست. در نتيجه اين حوادث بورس اوراق بهادار تهران وارد دوره توقف فعاليتها شد .در سال 1368 با آغاز برنامه واگذاري بنگاههاي اقتصادي به بخش خصوصي و گسترش فعاليت خصوصي بر مبناي نخستين برنامه پنج ساله كشور دوران ركود بورس خاتمه يافت. در پي آن بورس بتدريج وارد دوره گسترش خود شد. تا امروز بورس كم و بيش به گسترش خود ادامه داده است و امروز بيش از 300 شركت كه ارزش بازار آنها متجاوز از70 هزار ميليارد ريال است در فهرست سهام پذيرفته شده در بورس اوراق تهران هستند. افزون بر سهام اكنون در بورس گواهيهاي سپرده ارزي نيز در تالار بورس اوراق بهادار تهران مبادله ميشود كه حجم سالانه داد و ستد آن به چند ميليارد دلار ميرسد. بالاترين مقام در بورس اوراق بهادار تهران شوراي بورس است كه وظيفة نظارت بر بازار سرمايه و تنظيم آن بر عهده دارد. مقامات دولتي، نمايندگان بخش خصوصي و صاحب نظران اقتصادي اعضاي اين شورا هستند رييس كل بانك مركزي رييس شوراي بورس است .ساير بخشهاي تشكيلدهنده بورس اوراق بهادار تهران عبارتند از هيئت پذيرش و هيئت داوري و سازمان بورس. هيئت مديره اين سازمان مرجع سياست گذاري در بورس اوراق بهادار تهران است . هيئت مديره دبير كل سازمان را به عنوان عاليترين مقام اجرائي بورس براي يك دوره دو ساله منصوب ميكند. در عين حال انتصاب مجدد دبير كل هيچگونه محدوديتي ندارد اكنون بيش از 60 كارگزار در بورس اوراق بهادار فعاليت دارند. داد و ستد در بورس اوراق بهادار براساس سفارشهاي خريد و فروشي است كه كارگزاران دريافت ميكنند. ساعات داد و ستد از 9 صبح تا 12:30 روزهاي شنبه تا چهارشنبه به جز ايام تعطيل رسمي است. دوره تسويه در بورس از زمان معامله تا 4 روز است. اكنون فرايند داد و ستد سهام خودكار است و از طريق شبكه رايانهاي انجام ميشود بورس اوراق بهادار تهران برنامههاي متنوعي براي گسترش بازار دارد. اين برنامهها در چهار مجموعه قرار دارد. نخست گسترش موضوعي بازار كه راهاندازي بورسهاي تخصصي كالا با كمك ساير بورسهاي منطقه را مورد نظر قرار ميدهد. دوم گسترش ابزاري بازار كه براساس آن ابزارهاي متنوعتري در تالار داد و ستد شود. سوم گسترش جغرافيايي بازار كه براساس آن در مراكز استانها و مناطق آزاد كشور امكان معاملات سهام وجود داشته باشد و سرانجام برنامههاي گسترش ساختاري بازار سرمايه كه راهاندازي تالارهاي متنوعتر براي داد و ستد را در دستور كار قرار ميدهد.
تحقیق بورس اوراق بهادار در ایران