مقاله رایگان پستی و ناهمواری
ارتفاع و پستى و بلندى
عوامل و شرايطى که محلى را براى ايجاد شهرى مساعد مى‌کند و امکان توسعه‌هاى بعدى آن را فراهم مى‌آورد، متعدد است. معمولاً، روستاها و شهرها در نقاط مرتفع توسعه نمى‌يابند. غالب شهرها و روستاها، در جلگه‌ها و دشت‌ها و نقاطى که ارتفاع زيادى نداشته‌اند به‌وجود آمده‌اند. پستى و بلندى همچنان‌که در تغييرات آب و هوائى مؤثر مى‌باشد، در شهرها نقش مؤثرى دارد. در احداث شبکهٔ تأسيسات شهرى مانند شبکهٔ آب و فاضلاب، حتى‌الامکان سعى مى‌شود که از شيب طبيعى زمين به منظور توسعهٔ چنين شبکه‌هائى کمک گرفته شود. اراضى پست و بلند، از نظر توسعه شهرى قابل تأمل هستند. نقاطى که پست و کم‌ارتفاع هستند، معمولاً از جمله اراضى مرغوب براى ايجاد محلات به‌حساب نمى‌آيند؛ خاصه در نواحى سيل‌گير، ضمن آنکه امکان بروز سيل در آنها مى‌رود، از نظر توسعهٔ شبکه‌هاى آب و فاضلاب و جمع‌آورى و دفع آب‌هاى سطحى نيز، با مشکلاتى روبه‌رو مى‌گردند. نقش پستى و بلندى زمين و شيب مناسب، در احداث راه‌ها، سيماى شهرها، ارتفاع ساختمان‌ها و بالاخره ديد و منظر شهرى بسيار قابل توجه است.
قرارگاه شهر يا روستا و شکل ناهموارى زمين، ممکن است به‌کلى مانع رشد آنها و يا باعث رشد و توسعهٔ آنها گردد. مثلاً اگر شهرها يا روستاها در محل تلاقى کوه و جلگه واقع شده باشند، يا در محل درّه‌هائى که کوهستان‌ها را از هم جدا مى‌کند، يا در نقطهٔ به هم‌گرائى و پيوستگاه درّه‌ها جاى گرفته باشند، ايجاد و توسعهٔ آنها با مشکلات چندانى روبه‌رو نخواهد بود. در حالى‌که توسط کوه‌ها محصور باشند، اين کوه‌ها خود از موانع مهم براى توسعه محسوب مى‌شوند.
عامل پستى و بلندى (شيب)
در مواقعى که کليه شرايط يکسان باشند شيب‌هاى تند فرسايش بيشترى ايجاد مى‌کنند، زيرا در شيب‌هاى تند آب با سرعت بيشترى به‌طرف پائين جارى مى‌شود و در نتيجه انرژى جنبشى و قدرت فرسايدگى آن بيشتر مى‌شود که در حوضهٔ مورد مطالعه با تهيه نقشه هيپسومترى و نقشه شيب و محاسبه ارتفاع متوسط که معادل ۱۳۰۰ متر مى‌باشد و نسبت ناهموارى که معادل ۲۹/۰ مى‌باشد، کيفيت پستى و بلندى در حوضه مورد مطالعه مشخص شده است.
از لحاظ کمّى و جهت امتياز دهى به مدل پسياک اصلاح‌شده با تهيه جداول هيپسوگرام براى هر زير حوضه يا واحد هيدرولوژيکى يک درجه حاصل شده است. به طورى‌که واحد هيدرولوژيکى شماره ۱ معادل ۷۹/۴، واحد هيدرولوژيکى شماره ۲ معادل ۰۳/۴، واحد هيدرولوژيکى شماره ۳ معادل ۰۶/۱، واحد هيدرولوژيکى شماره ۴ معادل ۶۶/۱ و کل حوضه معادل ۳۲/۱۰ مى‌باشد که با جايگزينى امتيازات (درجات) حاصله در فرمول پسياک (اصلاح‌شده) در آن:
S33/0 = 5 X
درجه رسوب‌دهى XX5=
شيب متوسط برحسب درصد مى‌باشد S=
امتياز به‌دست آمده براى واحد هيدرولوژيکى شماره ۱ معادل ۵۸/۱، واحد هيدرولوژيکى شماره ۲ معادل ۳۲/۱، واحد هيدرولوژيکى شماره ۳ معادل ۵۲/۰، واحد هيدرولوژيکى شماره ۴ معادل ۵۴/۰ و امتياز اين عامل براى کل حوضه ۴۰/۳ مى‌باشد، نتيجه مى‌گيريم که امتياز کسب‌شده براى اين عامل پائين بوده و شيب، تأثير کمى در فرسايش حوضه دارد.
ناهمواریهای زمین
- تقسیمات ناهمواری‌ها
سطح زمين به‌طور طبيعى در هيچ کجا کاملاً هموار نيست بلکه در سراسر زمين وضع نامشابه و ناهموارى دارد و به نسبتى داراى شيب مى‌باشد و همين شيب است که سبب حرکت آب‌هاى روان مى‌گردد، آب‌ها هميشه به‌سمت نقاط پست زمين جريان دارند و از به‌هم پيوستن آنها در نقاط پست درياها ايجاد مى‌گردند، درياها همه به‌يکديگر متصل هستند و از اتصال آنها سطح واحد يکسانى تشکيل مى‌گردد که سطح ”درياهاى آزاد“ ناميده مى‌شوند. سطح درياهاى آزاد مبداء اندازه‌گيرى‌هاى ارتفاعات قرار گرفته است.
برخلاف اقيانوس‌ها و درياها که در سراسر کره‌زمين به‌هم مرتبط و در مجموع سطح درياهاى آزاد (صفر متر ارتفاع) آب‌ها را تشکيل مى‌دهند، اگر وضع اين ناهموارى‌ها را در نظر بگيريم، در نقاط مختلف خشکى‌هاى کره‌زمين نوسان پستى و بلندى‌ها را بين صفر (گاهى پائين‌تر) تا حدود ۸۸۰۰ متر مشاهده مى‌کنيم.
اين اختلاف سطح است که نتايج انسانى بى‌شمارى را به‌وجود آورده است. مثلاً حفر قنات، جريان آب جويبارها، سيستم آبيارى در کشاورزي، عبور از جلگه و کوهستان، شيب جاده‌ها، وجود دره‌ها همه و همه بر اثر اين اختلاف سطح انجام مى‌گيرد.
تقسيمات ناهموارى‌ها
با در نظر گرفتن وضع ناهموارى‌هاى سطح زمين به‌طور اعم و وضع ناهموارى‌ها و فلات ايران به‌طور اخص و در نظر گرفتن ارتفاعات عظيم ديواره‌هاى فلات ايران و نقاط پست جلگه‌اى ساحلى که در پاى اين ارتفاعات واقع شده‌اند مى‌توان ايران و يا هر کشور و يا قاره‌اى را از نظر ناهموارى‌ها چنين تقسيم نمود.
۱ . زمين‌هاى پست جلگه‌اى
۲ . زمين‌هاى متوسط فلاتى‌شکل
۳ . زمين‌هاى مرتفع کوهستاني
زمين‌هاى پست جلگه‌اى
زمين‌هاى پست جلگه‌اى زمين‌هائى هستند که ارتفاع آنها از سطح دريا بين صفر تا ۵۰۰ متر متغير است، سواحل درياى خزر و جلگه خوزستان و حاشيه باريکى از سواحل خليج‌فارس و درياى عمان چنين وضعى را دارند.
زمين‌هاى متوسط فلاتى‌شکل
ارتفاع متوسط اين زمين‌ها بين حدود ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر در نوسان است. قسمت اعظم ايران داراى چنين وضعى مى‌باشد، خشکي، کم‌باراني، انواع آبيارى‌هاى سنتي، تنوع کشت، پراکندگى دهات و کمبود تراکم نسبى جمعيت از مشخصات منطقه فلاتى کشور است.
زمين‌هاى مرتفع کوهستانى
زمين‌هاى کوهستانى مناطقى هستند که ارتفاع آنها بيش از ۲۰۰۰ متر مى‌باشد، در اين مناطق به‌خاطر شيب زياد و دره چاله‌هاى فراوان به‌سختى مى‌توان سکونت نمود، در نقاط مرتفع ارتفاعات البرز و زاگرس، از دامنه‌ها و پيش‌کوه‌ها به بالا داراى چنين شرايطى هستند
مقاله رایگان پستی و ناهمواری