مقاله رایگان در مورد عدس
عدس از قديمي ترين منابع غذايي گياهي بشر است و عمر آن به قدمت تاريخ كشاورزي است. از عدس هم در قرآن (سوره بقره آيه 61) و هم در انجيل نام برده شده است. وجود بقاياي دانه هاي عدس در مقابر مصري به 2300 سال قبل از ميلاد مسيح مي رسد. كشت آن در مصر، جنوب اروپا و غرب آسيا در قديم رواج داشته و از اين مناطق بعداً به شمال اروپا، هندوستان، چين و بطرف غرب تا اتيوپي پراكنده گرديده است. كشورهاي عمده توليد كننده عدس در دنيا عبارتند از هندوستان، تركيه، سوريه، پاكستان، اسپانيا و بنگلادش. در ايران كشت عدس بيشتر به استانهاي شمال غربي و غرب كشور اختصاص يافته است.
منشاء عدس به نظر مي رسد از كشورهاي شرق مديترانه مثل آسياي صغير، يونان و مصر باشد كه از آنجا به طرف هند گسترش يافته است. كشت آن بعداً در اروپا، آفريقا و آمريكا رواج يافته است.
كليات گياه شناسي عدس يكي از حبوبات است كه از قديم الايام در اكثر نقاط دنيا كشت مي شده است . گيه شناسان اعتقاد دارند كه عدس حتي قبل از تاريخ نيز وجود داشته است . عدس از نظر مقدر پروتئين بسيار غي است و دربين گياهان فقط لوبياي سويا بيشتر از عدس پروتئين درد . عدس گياهي است يكساله كه ارتفاع آن بيش از 30 سانتيمتر نيست . برگهاي آن داراي 6 تا 14 برگچه مي باشد كه در انتهاي آن پيچك قرار درد . گلهاي عدس رنگ سفيد و داراي رگه هايي به رنگ بنفش است . ميوه آن غلاف كوچكي است و معمولا در هر غلاف 1 تا 3 عدس وجود دارد . عدس دو نوع است : 1)عدس رسمي كه دانه آن گرد و سنبتا درشت است و رنگ آن سبز مايل به زرد است . 2)عدس ريز يا عدس قرمز كه دانه هاي آن ريز و به رنگ قرمز مي باشد . |
| تركيبات شيميايي: عدس منبع غني پروتئين و ويتامين هاي گروه B مي باشد . مواد موجود در 100 گرم عدس بقرار زير است : انرژي 340 كالري پروتئين 25 گرم چربي 1 گرم مواد نشاسته اي 60 گرم كلسيم 80 ميلي گرم فسفر 380 ميلي گرم آهن 7 ميلي گرم پتاسيم 8 ميلي گرم ويتامين آ 600 واحد بين المللي ويتامين ب 1 0/4 ميلي گرم ويتامين ب2 0/2 ميلي گرم ويتامين ب 3 2 ميلي گرم آرسنيك 1 ميلي گرم |
| خواص داروئي: عدس از نظر طب قديم ايران معتدل و خشك است و مانند ديگر گياهان پوست و دانه آن داراي اثرات متضاد يكديگر مي باشد . يعني پوست عدس گرم و خود عدس قابض است . بعبارت ديگر پوست آن ملين و مغز آن ضد اسهال مي باشد . عدس يك غذاي كامل است و انرژي لازم را براي كارهاي بدني براي انسان تامين مي كند . عدس داراي خواص زير است 1)عدس زياد كننده ترشحات شير است و مادران شيدره حتما بايد از آن استفاده كنند . 2)عدس را در كنيد و روي پوست ملتهب بگذاريد التهاب را برطرف مي كند . 3)براي درمان زخم هاي دهان و گلو و ديفتري عدس را پخته و آب آنرا غرغره كنيد . 4)براي تقويت معده و برطرف كردن گاز معده عدس پخته را با سركه ميل كنيد . 5)آش عدس با روغن بادام براي دوران نقاهت بهترين غذاست. 6)پماد در عدس با سركه براي ترك دست و پا كه بعلت سرما عارض شده سودمند است . 7)عدس را مي توان بعنوان مسهل هم مصرف كرد چون داراي لعاب زيادي است كه در درمان ناراحتي هاي روده نيز موثر است . 8)عدس پخته را بعنوان مرهم براي زخم نيز مي توان بكار برد . |
| طرز استفاده: به مبحث نسخه پيچي گياهان دارويي براي بيماري مورد نظر مراجعه نماييد |
| مضرات : عدس با تمام مزايايي كه درد نبايد زياد مصرف شود و در خوردن آن اسراف گردد زيرا اولا دير هضم است و توليد نفخ مي كند ثانيا قابض است و جريان خون را در رگها آهسته مي كند . البته مي توان براي جلوگيري از اين عوارض عدس را با روغن كنجد و يا روغن بادام و با سركه خورد . ضمنا عدس بعلت داشتن ميكروپروتئين براي افراديكه ناراحتي كليه مخصوصا تقويت كليه دارند زيانبخش است . |
آب و هواي مناسب كاشت عدس
عدس در مناطقي كه نخود كشت و كار مي شود در نيمكره شمالي مي تواند كشت گردد. عدس را مي توان در هواي سرد و بدون آبياري كشت نمود ولي به سرماي زياد مقاوم نيست. عدس تا حدودي مي تواند خشكي را تحمل كند ولي از رطوبت زياد آسيب مي بيند. بدين لحاظ آن را بايد در خاكهاي سبك تا متوسط كه داراي تهويه مناسب هستند، كشت نمود. كاشت عدس در مناطق گرمسير غرب آسيا و شمال آفريقا بصورت آبي و كشت دير زمستانه (اواخر دي) انجام مي گيرد ولي در ارتفاعات زياد به دليل حساسيت به سرما آن را حدود شهريور- مهر مي كارند.
عدس گياهي روز بلند است كه بطول روشنايي 14 ساعت يا بيشتر احتياج دارد، واريته هاي روز خنثي نيز در بين آنها ديده مي شود. عدس هائي كه در شرايط روز كوتاهي كشت شوند رشد رويشي بيشتري خواهند داشت. نوسانات در طول روشنائي، درجه حرارت روز و شب مي توانند روي فنولوژي و ساختمان گياه، گلدهي، تشكيل غلاف و ميزان محصول عدس اثر بگذارد.
عدس گياه مخصوص مناطق معتدله سرد و نواحي خشك و گرم است، در ارتفاعات مناطق گرم تا 2000 متري كشت مي شود. عدس براي رشد مناسب به رطوبت نسبي 50 درصد، نور زياد و درجه حرارت بين 18 تا 30 درجه سانتيگراد احتياج دارد. عدس به سرماي زياد و مناطق مرطوب حساس مي باشد. در كشورهايي مثل لبنان، ايران، ايتاليا، اسپانيا و تركيه دوره رشد رويشي عدس با افزايش تدريجي طول روز و درجه حرارت مصادف است.
جوانه زدن بذر با جذب رطوبت كافي سريعاً شروع مي شود اما كاهش رطوبت بذر بعداً باعث از بين رفتن قوه جوانه زني آن مي گردد. نسبت جوانه زني، سبز شدن و رشد گياهچه عدس اساساً به درجه حرارت بستگي دارد. دماي مطلوب براي سبز شدن بذر بين 15-25 درجه سانتيگراد بوده و در اين دما بذور ظرف 5 تا 6 روز جوانه مي زنند.
عدس سازگاري وسيعي در خاكهاي مختلف دارد و در اراضي با حاصلخيزي متوسط تا كم عملكرد خوبي خواهد داشت. عدس خاكهاي سبك و آهكي را دوست دارد، ولي در زمينهاي رسي- ليموني و حتي اراضي ليموني رسي نمو آن رضايت بخش نيست و در چنين زمينهايي كشت ساير حبوبات توصيه مي شود. همچنين در زمينهاي خيلي قوي از نظر مواد غذايي عدس به علت توليد شاخ و برگ فراوان كه باعث كمي دانه مي گردد رشد خوبي نداشته و كشت آن توصيه نمي گردد. عدس در اراضي كه داراي شيب، بافت خاك، عمق و سنگلاخي بودن متفاوتي ميباشند مي تواند كاشته شود. عدس دامنه وسيعي از واكنش خاك بين 5/5 تا 9 را تحمل مي نمايد.
عدس معمولاً گياهي خودگشن است و عمل گرده افشاني در داخل غنچه ها قبل از باز شدن گلها در صبح روز بعد انجام مي گيرد. ميزان دگرگشتي در آن خيلي كم و توسط حشرات كوچك مانند تريپس صورت مي گيرد.
كشت عدس
تهيه زمين عدس مانند ساير گياهان وجيني است يعني در پائيز زمين را شخم عميق زده و سپس در بهار ديسك و دندانه مي كشند كه پس از تسطيح زمين آماده كشت مي گردد. در زمينهاي سبك تعداد شخم كمتري براي تهيه يك بستر مناسب احتياج است. خاك زمين مورد نظر براي كشت عدس بايستي خوب نرم شده و بدون علف هرز باشد تا اينكه كاشت بذر در عمق يكنواختي بتواند انجام گيرد. استعمال كودهاي دامي براي عدس چندان مفيد نخواهد بود ولي احتياج آن به پتاس زياد بوده و همچنين بايد مقدار متوسطي كود فسفره براي تامين نيازمندي عدس به زمين بدهيم. دو كود ذكر شده مخصوصاص براي عدس بعد از كشت غلات حتماً بايستي تامين گردد. عدس را معمولاً بدون كود نيز مي كارند، ولي تحقيقات نشان داده است كه عدس قادر به بدست آوردن حداكثر شد و محصول نخواهد بود اگر كه تنها به تغذيه از ازت تثبيت شده بطريق همزيستي متكي باشد. حتي اگر گره بندي موثري توسط تلقيح بذور در خاك وجود داده باشد، مقداري كود ازته بخصوص در خاكهاي فقير و شني براي شروع رشد اوليه در چند هفته اول مورد احتياج است.
تاريخ و طرز كاشت
اصولاً كشت عدس همزمان با نخود و شايد قدري ديرتر از آن انجام مي گيرد. دوره رشد و نمو عدس كوتاه و كمتر از صد روز طول مي كشد ولي اگر آن را خيلي زود كشت نمائيم چون در مقابل سرما حساس است مدت زمان رشد و نمو آن طولاني تر خواهد شد. در مناطق خيلي سرد در نيمه دوم فروردين ماه يا ديرتر و در مناطق معتدله سرد در نيمه دوم اسفند ماه معمولاً مي توان به كاشت عدس اقدام نمود. در نواحي گرمسير مانند خوزستان اواسط آبان ماه را بعنوان تاريخ كشت مي توان انتخاب كرد.
عمليات داشت
عدس غالباً در مناطق ديمزار نيز كشت مي گردد و مي تواند شرايط خشكي را تا حدودي تحمل نمايد. با فراهم نمودن يك يا دو آبياري بخصوص زمانيكه در زمستان پراكنش بارندگي مناسب نباشد، محصول خوبي مي توان برداشت نمود. اولين آبياري بايستي 45 روز بعد از كاشت، و دومين آبياري اگر لازم بود در مرحله پر شدن غلافها بايستي انجام گيرد. در زراعت آبي در طول مدت كاشت تا برداشت عدس را 8 تا 10 مرتبه به فاصله هر 15-10 روز يكبار آبياري مي كنند و موقع قطع آبياري زماني است كه غلافها در حال رسيدن باشند.
تنك كردن براي عدس مثل ساير حبوبات لازم است و چون اين گياه شاخ و برگ نسبتاً زيادي دارد فاصله بين بوته ها بر حسب آب و هوا و نوع خاك معمولاً از 5/2 تا 5 سانيتمتر تغيير مي نمايد. ساير مراقبت ها نظير سله شكني و وجين نيز توسط كوليتواتور مي تواند انجام گيرد. عدس در مراحل اوليه آهنگ رشد كندي دارد و از رقابت علفهاي هرز خسارت شديدي مي بيند. بين 30 الي 60 روز بعد از كاشت زمان بحراني براي رقابت با علفهاي هرز محسوب مي گردد و موجب كاهش شديد عملكرد عدس در آلودگي شديد خواهند شد.
گونه هاي چندي از علفهاي هرز سلمه، شاتره، خلر، شبدر، ماشك و سيرس در مزارع عدس يافت مي شوند كه براي كنترل آنها مي توان از روشهاي مكانيكي و شيميايي استفاده نمود. دوبار وجين با دست، يكي در 30-25 روز اوايل رشد و ديگري 50-45 روز بعد از كاشت نتيجه خوبي خواهند داد. علفكشهايي نظير با سالين و تريبونيل بطور مطمئني مي توانند مورد استفاده قرار بگيرند.
برداشت
برداشت عدس زماني آغاز مي شود كه قاعده نيامها (غلافها) شروع به زرد يا قهوه اي شدن نمايند ولي بوته ها كاملاً خشك نشده اند. برداشت تا خشك شدن كامل بوته ها نبايستي به تاخير افتد و گرنه مقدار زيادي از محصول بر اثر تركيدن نيامها و ريزش دانه ها از بين خواهد رفت. بهتر است كه برداشت بوته ها در هنگام صبح زماني كه شبنم بر روي آنها وجود دارد، انجام بگيرد. محصول برداشت شده بايستي براي خشك شدن كامل شاخ و برگها در هواي آزاد در محل خرمن كوبي قرار داده شود و بعداً توسط چوب يا زيرپاي دامها و يا ماشين خرمن كوب بوته هاي خشك را كوبيده و دانه ها را جدا نمايند. سپس بذور را تميز و در آفتاب خشك نموده تا رطوبت دانه ها براي نگهداري مناسبتر به حدود 12 درصد برسد.
محصول عدس 70 تا 100 روز پس از سبز شدن بوته ها، آماده برداشت است. بوته هاي عدس معمولاً ورس نمي كنند و به سادگي با كمباين قابل برداشت هستند. عملكرد عدس در زراعتهاي آبي حدود 600 الي 1200 كيلوگرم در هكتار متغير است البته در زراعتهاي ديم از اين حد هم پائين تر بوده ولي ارقام اصلاح شده نظير عدس زيبا و مردم كه در سطح تجارتي معرفي شده اند بشرط اعمال مديريت صحيح زراعي عملكرد قابل توجه تري دارند. كاه و پوسته هاي نيام عدس ارزش غذايي خوبي دارد و از نظر پروتئين غني تر و از نظر الياف فقيرتر از كاه ساير بقولات است و بعنوان علوفه مي تواند بخوبي در تغذيه دام مورد استفاده قرار گيرد.
عدس زمان كوتاهي براي پخش نياز دارد و يكي از قابل هضم ترين حبوبات است. در خاكستر عدس مواد فسفاته فراواني وجود دارد و بعلت داشتن آهن زياد موجب افزايش خون مي شود. عدس در دفع يبوست و اختلالات روده اي مفيد تشخيص داده شده است.
آفات و بيماريهاي عدس
آفات كمي به محصول عدس خسارت مي زنند، با اين وجود حشرات همه چيز خوار مثل كرم هاي غلافخوار خساراتي را ناشي مي شوند. ساير آفات عدس عبارتند از: سرخرطومي گونه سيتونا، تريپس و سوسك عدس.
بيماريهاي عمده عدس عبارتند از: پوسيدگي يقه، زنگ، سفيدك و تعدادي از بيماريهاي ويروسي .
مقاله رایگان در مورد عدس